به دانش فزای و به یزدان گرای

*سوال اول*

۱)برنامه ریزی درسی یک مدرسه یا کلاس درس را میتوان مجموعه ای از وقایع از قبل پیش‌بینی شده دانست که به قصد دستیابی به نتایج آموزشی و تربیتی برای یک یا بیش از یک دانش آموز در نظر گرفته شده است (مهر محمدی/ ۱۳۸۷/ ص ۱۳)

۲) برنامه ریزی درسی نقشه ای است از فرصت های مناسب یادگیری که برای جمعیت معلوم در نظر گرفته می شود (برنامه ریزی درسی دکتر حسن ملکی فصل دوم/ ص ۱۰۱)

۳) برنامه ریزی درسی از لحاظ مفهومی اشاره به یک فرایند دارد که حاصل یا نتیجه آن برنامه درسی است.واژه برنامه درسی به معنای میدان مسابقه و یا فاصله و مقدار راهیست که افراد باید طی کنند تا به هدف مورد نظر دست یابند (فتحی واجارگاه/ ۱۳۸۹)

تعریف من) برنامه ریزی درسی طرحی برای فراهم آوردن فرصت های یادگیری و آموزش و به عنوان یک فعالیت دارای مراحلی است که برنامه درسی را پدید می‌آورد.

*سوال دوم*

(مظاهری/ ۱۳۹۵) برای برنامه درسی عناصر ۱۱ گانه این مطرح کرده است که عبارت است از: منطق، هدف، محتوا، شایستگی های معلم، روش های یاددهی یادگیری، فعالیت های یادگیری، زمان، خانواده، محیط یادگیری، بسته آموزشی و ارزشیابی.

*هدف: جهت دهنده به نظام آموزشی و سنگ زیربنای آموزشی است. یکی از حیاتی ترین عناصر در فرایند برنامه ریزی  درسی تعیین هدف یا اهداف است. هدف در فرآیند آموزشی چیزی جز حد یادگیری نیست (ملکی /۱۳۸۶)

*محتوا: منظور از محتوای یک ماده درسی عبارت است از دانش سازمان یافته و اندوخته شده، اصطلاحات، اطلاعات، واقعیت، قوانین،مفاهیم، تعمیم ها، پدیده ها و مسائل مربوط به همان ماده درسی است.(قورچیان/ ۱۳۷۴)

*روش های یاددهی یادگیری: روش های تدریس از عناصر اصلی برنامه درسی است و در فرآیند آموزش و یادگیری نقش بارزی را ایفا می کند تحقق هدف های آموزشی از طریق کاربرد روشها و فنون تدریس امکان می یابد.

*شایستگی های معلم: معلم علاوه بر اینکه در برنامه درسی یکی از عناصر تلقی می گردد، عنصری مهم در نظام آموزشی و حتی به عنوان مهندس اجتماعی نیز محسوب می‌شود.(پایناز/ ۲۰۰۳)

*زمان آموزش: در نهاد آموزش و پرورش مولفه زمان از جایگاه خاصی برخوردار بوده و زمان در تار و پود فعالیت‌های آن نقش اساسی دارد.

*محیط آموزش: یکی از عوامل مهم تعیین کننده موفقیت یک برنامه درسی اثر بخش و نیز تعیین کننده رفتار یادگیرنده است و با دستاوردها و رضایت و موفقیت او ارتباط دارد. (مظاهری /۱۳۹۵)

*بسته آموزشی: یکی از محصولات نهایی هر طرح و برنامه درسی تولید انواع گوناگون مواد آموزشی است و مواد آموزشی به صورت بسته یا کیت تهیه و عرضه می شود.

*ارزشیابی: ارزشیابی در مطالعات برنامه درسی شامل ارزشیابی برنامه درسی و ارزشیابی یادگیرنده یا همان ارزشیابی پیشرفت تحصیلی میش می باشد.(مظاهری/ ۱۳۹۵)

*سوال سوم*

امور درسی یکی از مهمترین فعالیتهاست که اهمیت زیادی در سایر جنبه های زندگی دارد بر این اساس انجام این فعالیت مهم به نحو احسن به طوری که نتایج خوب و عالی در بر داشته باشد اهمیت زیادی دارد و هیچ کاری بدون برنامه‌ریزی فعالیتی کامل نخواهد بود.

 در حقیقت یک برنامه درسی خوب همراه با عمل به ما در: روشن شدن اهداف کمک می کند، از اتلاف وقت جلوگیری می کند، از اتلاف انرژی جلوگیری می کند.

( ابراهیمی/ علی/ برنامه ریزی 

درسی راهبردهای نوین/ تهران فکرنو/ ۱۳۷۷ )

(تقی پور /ظهیر/ مقدمه‌ای بر برنامه ریزی آموزشی و درسی/ تهران/ آگاه/ ۱۳۸۳)

*سوال چهارم*

اگر این اصل را بپذیریم که" هر قدر ارتباط برنامه درسی با علائق یادگیرنده بیشتر باشد مشروعیت آن بیشتر است" این اصل را نیز خواهیم پذیرفت که "بخش عمده ی مشروعیت برنامه درسی با مشارکت معلم در تهیه برنامه های درسی تامین می گردد " زیرا معلم در صحنه عمل با یادگیرنده درگیر است و تجربیات کافی در خصوص نیازهای او اندوخته است لذا معلم در مراحل مختلف برنامه ریزی درسی دارای نقش است. بعضی اصول در کتاب های برنامه درسی وجود دارد ولی آنچه را که یک معلم با تجربه کسب کرده و ارائه می دهد در هیچ کتابی یافت نمی‌شود و سازماندهی محتوا که تلاقی عناصر برنامه درسی با روش های تدریس است با نظر و پیشنهاد معلم پالایش می‌شود و از منطق قوی تری برخوردار می‌گردد در هر کدام از مراحل برنامه ریزی درسی حضور و مشارکت معلم تعیین کننده است و معلم با برنامه ریزی درسی اهداف بلندمدت و کوتاه‌مدت و میان‌مدت خود را به طور روشن مشخص می‌سازد.(ملکی،حسن/مجله رشدمعلم/اردیبهشت۱۳۷۳/شماره۱۰۱)

*زهرا حقیقت*

1_ حداقل سه تعریف از برنامه ریزی درسی را از سه منبع مختلف با ذکر منبع نوشته سپس تعریف شخصی خود را ارائه دهید.

_تحقق صحیح و کامل یادگیری مستم هماهنگی و برنامه ریزی های دقیق و حساب شده است. برنامه ریزی درسی انجام این هماهنگی ها و پیش بینی ها برعهده داشته و سعی می‌کند موثرترین طرح های اجرائی را برای آسان نمودن جریان یادگیری فراهم سازد. (وکیلیان 1386)

_ برنامه ریزی درسی از لحاظ مفهمومی اشاره به یک فرایند دارد که حاصل یا نتیجه ی آن برنامه درسی است. واژه ی برنامه درسی به معنای میدان مسابقه و یا فاصله و مقدار راهی است که افراد باید طی کنند تا به هدف مورد نظر دست یابند. (فتحی واجارگاه 1389)

_برنامه ریزی درسی عبارت است از یک روش سازمان دهی مواد یادگیری مشترک یا مهارت های زندگی که برای همه شهروندان ضروری است و برنامه ای است که برمحور مسائل و مشکلات زندگی واقعی جوانان و بزرگسالان سازمان دهی شده است و هدف آن کمتر مربوط به فراگیر است تا یاد بگیرد که چگونه در یک زندگی دموکراتیک مشارکت کند. (بینه به نقل از ملکی1384)

_مبانی برنامه ریزی درسی عبارتند اند از آگاهی و ادراکهای حاصل از روان شناسی مربوط به ماهیت یادگیرنده و فرایند یادگیری. مبانی روانی متشکل از کلیه اصول و یافته هایی است که فرایند یادگیری را راهنمایی می‌کند و برنامه ریزان درسی و معلمان را یاری می‌دهد تا درباره رفتار یادگیرنده هاتصمیم های درستی اتخاذ کنند. (تقی پور ظهیر)

2_عناصر چرخه برنامه ریزی رانام برده و هرکدام را به طور خلاصه توضیح دهید.

1) هدف ها2) محتوا3) ارزشیابی 4)روش ها

هدفها:فراهم آوردن تمام منابع دانش موجود و داوری های بصبرانه درمورد اهداف تدریس چه درمورد دروس یک موضوع خاص یا درمورد برنامه درسی به طور کلی و بررسی دقیق آنها.

محتوا:تعریف محتوا از نظر سیلور و الکساندر حقایق، مشاهدات، داده ها، دریافت ها، تشخیص ها، طرح ها و راه حل های برگرفته از آنچه که ذهن های انسانهادرک کرده اند آن بناهای ذهنی که این محصولات تجربه را در درون دانش، ایده ها، مفاهیم، تصمیم ها، اصول، طرح هاو راه حل ها دوباره سازمان و نظم می‌دهد. این تعریف وسیع است و کلیه عوامل شکل دهنده محتوا را در برمی‌گیرد ولی عواطف(ارزش ها) و مهارت ها(فرایندها) را شامل نمی‌شود.

ارزشیابی : فرایندی منظم برای تعیین میزان دستیابی به اهداف عینی آموزش به وسیله دانش آموزان است. (گرون لاند 1976)

روش: هرگونه ابزار مناسب برای رسیدن به مقصود است. روش ممکن است به مجموعه طرقی که انسان را به کشف مجهولات هدایت می‌کند، مجموعه قواعدی که هنگام بررسی و پژوهش به کار می‌روند و مجموعه ابزار و فنونی که آدمی را از مجهولات به معلومات راهبری می‌کند اطلاق می‌شود. (تهران:پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی 1375، ج1، ص24)

3_ با کمک سایر منابع علت نیاز به برنامه ریزی درسی را بطور مختصر بیان نمایید.

مربیان و برنامه ریزان امروز، نیاز به طراحی، هدایت و سازمان دهی تجربیاتی دارند که یادگیرندگان در خلال آنها درک و فهم بدست آورند، نه اینکه صرفا اطلاعات و مهارت های انتزاعی و ساده ای را بگیرند و این اطلاعات و مهارت های انتزاعی را به خاطر بسپارند. بنابراین تدریس، آموزش ونیز باورها و اندیشه های تربیتی ما نیازمند تغییر و تحولی اساسی خواهد بود که این تغییر و تحول مستم شناخت عمیق تر ماهیت برنامه‌ درسی، مبانی آن و انواع الگوها و مدل های برنامه ریزی درسی و ارزشیابی آموزش است. (یار محمدیان 1389)

4_ بنویسید برنامه ریزی درسی چه کمکی به معلم میکند؟

اجرای برنامه درسی تضمین کننده ی تحقق اهداف آموزشی است. مجری اصلی برنامه درسی معلم است. هرقدر آگاهی معلم از اهداف، محتوا و روش های برنامه درسی بیشتر و و جامع‌تر باشد، و هرقدر معلم از صلاحیت علمی و آموزشی لازم برای تدریس مورد نظر برخوردار باشد، امکان رسیدن به هدف ها بیشتر می‌شود. (حسن ملکی، مجله رشد معلم)

نازنین سروری

سوال۱:

برنامه ریزی فرصت های یادگیری در جهت ایجاد تغییرات مطلوب در دانش آموزان و ارزیابی میزانی که این تغییرات صورت گرفته اند معنایی است که از برنامه ریزی درسی گرفته می‌شود(کتاب)

برنامه ریزی درسی گفت‌وگوهای پیچیده فرهنگی در مورد تجربه های آموزشی است.(قادری،مصطفی۱۳۹۴)

 برخی از تعاریف برنامه ریزی درسی از دیدگاه اندیشمندان غربی:(( برنامه درسی شامل کلیه تجربه ها مطالعه ها و ها فعالیت های گروهی و فردی و سایر اعمالی است که فراگیر تحت سرپرستی و راهنمایی مدرسه انجام می دهد.))

(( برنامه آموزشی نقشه ای است که در آن فرصت های مناسب یادگیری برای رسیدن به هدفهای کلی و جزئی مربوط برای دانش آموزان و مدارس در نظر گرفته شده است.))

(ملکی،حسن برنامه ریزی درسی راهنمای عمل، انتشارات مدرسه۱۳۸۶،(صص۲۰-۲۵)

دیدگاه شخصی: برنامه آموزشی راهنما و انرژی است برای سازمان دادن و فعالیت های دانش آموزان در جهت رسیدن به هدف مطلوب

سوال۲:

هدف ها، روش ها و مواد، بازخورد ، ارزیابی

هدف ها: فراهم آوردن تمام منابع دانش موجود داوری های بصیرانه در مورد اهداف تدریس چه در مورد دروس یک موضوع خاص یا در مورد برنامه‌ریزی درسی به طور کلی و بررسی دقیق آن ها.

روش ها ومواد: تهیه و امتحان آن روش ها و مواد آموزشی به کار رفته در مدارس که قضاوت می شود بالاترین احتمال دستیابی به هدف هایی را دارند که معلمان در مورد آنها توافق کرده‌اند.

ارزیابی: ارزیابی میزان ای که کار برنامه ریزی شده در واقع به هدف هایش رسیده همچنین ممکن است انتظار را که این قسمت از مراحل کار است و کار جدیدی در مورد خود اهداف برانگیزد.

بازخورد: بنابر این عنصر نهایی بازخورد به دست آمده از تمام تجربیات است تا نقطه شروعی برای مطالعه‌ی بیشتر فراهم نماید.

سوال۳: ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که در آن پیوسته دانش جدیدی کشف شده و اثبات می شود و دانش قدیم رد می شود حتی برای متخصصی هم این امکان وجود ندارد که همه چیز را در مورد رشته خود به دارند به این معنا که باید در آن چه که برای یاد دادن انتخاب می‌شود دقت کرد همچنین در اینکه چگونه یادگیری صورت می گیرد باید تجدیدنظر گرد ین موضوع که دانش‌آموزان باید با جامعه‌ای که دائماً در حال تغییر است تطبیق پیدا کنند و علم باید آنچه را که دانش‌آموز ارائه می‌کند ارزیابی کند این حقیقت که میزان وسیع‌تر از اهداف در مدرسه جستجو می شود نیاز به یک برنامه‌ریزی دقیق را مورد تاکید قرار می‌دهد طبیعی است که در یک جامعه در حال تغییر است که جزئی از جامعه می باشد باید تغییر کند که در سال های اخیر شاهد تغییرات زیادی بودیم.

سوال۴: اگر حاصل یک پروژه ملی به شکل منابع مواد است که نیاز است بررسی کنند که آیا آنها مناسب درس هستند و می‌تواند آنها را در دست جدیدی که منطبق باشد با آنچه که قبلا انجام داده ترکیب کند معلم با مسائلی چون انتخاب مقایسه و تطابق روبرو می شود برخورد عاقلانه و مراحل منطقه برنامه ریزی درسی به معلمان کمک می‌کند که این مشکل را بر اساس داوری‌های محکم حل کند همچنین کمک می‌کند که وقتی تصمیم گرفتند آنها را با برنامه‌ریزی درسی خود ترکیب کنند و مهمتر از همه اینکه به آنها کمک می‌کند که به صورت فردی یا با هم کاران دست به برنامه‌ریزی درست بزنند این فعالیت ها نقش حیاتی در حرفه ای ساختن حقیقی معلمان بازی میکند.

رضوان اسود

۱-سه تعریف از برنامه ریزی درسی:

-برنامه ریزی درسی به عنوان فرایند عبارت است از: به مجموعه فعالیتهایی اطلاق می شود که معطوف به تولید تدابیری برای تنظیم تعاملات شرکای فرایند یاددهی یادگیری در موقعیت تربیتی است.( موسی پور1391) 

- برنامه ریزی درسی عبارت از پیشبینی و تهیه مجموعه فرصتهای یادگیری برای جمعیتی مشخص به منظور نیل به آرمانها و هدف های آموزش و پرورش است که معمولاً در مدرسه انجام میگیرد.(ایمانی، پارسی،1386).

-وکیلیان معتقد است که برنامه ریزی درسی به طراحی عناصر و عوامل مختلف یادگیری مربوط می شود و فرایند یادگیری تابع عوامل گوناگونی است که هر یک از آنها در جریان و چگونگی یادگیری تأثیر دارد (وکیلیان،1386 :28).

- محل اندیشه‌ورزی که در آن افراد برای تعریف خود و جهان کوشش می‌کنند». این کوشش که پاینار به آن اشاره دارد مربوط به شرح حال خود و نهادهاست که بسیار پیچیده می‌باشد و نیز نسلهای جدید که با جهانی متغیر مواجه‌اند که معمولاً به سختی توسط پیشینیان‌شان قابل تصور بوده‌است.(مقاله سال۲۰۰۷،ویلیام پاینار)

۲-عناصر چرخه برنامه ریزی همراه با توضیح:

مهم ترین عناصر برنامه درسی عبارتند از : هدف-محتوا-روش -ارزشیابی

هدف: هدف جهت دهنده به نظام آموزشی است.هدف سنگ زیربنای آموزشی است.یکی از حیاتی ترین عناصر در فرایند برنامه ریزی درسی، تعیین هدف یا اهداف می باشد.اهداف، عناصر اصلی برنامه ریزی درسی بوده و برنامه ها برای دستیابی به آن، طراحی و سپس اجرا می‌شوند. تمام کارها و وظایف اعم از نیازسنجی، تعیین محتوا، روش تدریس، اجرا و ارزشیابی به منظور دستیابی به اهداف شکل میگیرند و عملی می‌شوند.

محتوا: ملکی در تعریف محتوای برنامه درسی بیان میکند: مجموعه مفاهیم، مهارت ها و گرایش هایی که برنامه ریزان را انتخاب و سازماندهی می کنند و تعامل یاددهی-یادگیری معلم و شاگرد را تولید میکند. محتوا هر قدر هم مناسب و مهم باشد بدون آموزش در وجود یادگیرنده به رفتار تبدیل نمی شود

روش:

روش های تدریس از عناصر اصلی برنامه درسی است. و در فرایند آموزش و یادگیری نقش بارزی را ایفا میکند. تحقق هدف های آموزشی از طریق کاربرد روش ها و فنون تدریس امکان می یابد.

ارزشیابی: ارزشیابی فرایندی است که به منظور تصمیم گیری درباره اینکه فعالیت های آموزشی معلم و کوشش های یادگیری دانش اموزان به نتایج مطلوب انجامیده است، صورت می‌گیرد.

منبع:( کتاب مقدمات برنامه ریزی درسی دکتر حسن ملکی)

۳-علت نیاز به برنامه ریزی درسی:

برنامه ریزی درسی واقع گرایانه وعملی مستم مشارکت کلیه نیروهای اثرگذار و درگیر در مراحل گوناگون تصمیم گیری است که در میان آنها، معلمان از اهمیت و جایگاهی ویژه برخوردارند. معلمان به سبب آشنایی با مسائل و نیازهای دانش آموزان و مدرسه و تجربیات ارزشمندی که در سایه تعامل با یادگیرندگان به دست می آورند، مهم ترین عنصر در موفقیت برنامه ریزی درسی هستند و در صورتی که در زمینه جایگاه، نقش و زمینه سازی مشارکت آنها در تصمیم گیریهای مرتبط با برنامه درسی تاملی عمیق و جامع الاطراف صورت پذیرد، اثربخشی برنامه های درسی بهبود چشمگیر خواهد یافت در حوزه‎های مختلف مربوط به آموزش، برنامه‎ریزی درسی با در برداشتن مفهوم تفکر و محاسبه و پیش‎بینی قبل از عمل، رکنی اساسی و مهم به شمار می‎آید .وچنانچه این مرحله در هر اقدام آموزشی به خوبی تدوین گردد، می‎توان به آینده فعالیتهای آموزشی امیدوار بود.(محسن قنبری،بهمن۱۳۹۱)

۴-برنامه ریزی درسی چه کمکی به معلم می کند:

در برنامه ریزی درسی مدرسه محور معلمان به طور فعال در کارهای گروهی شرکت می جویند وعلاقه وانگیزه ورضایت شغلی آنان بیشتر می شود.دانش آموزان احساس می کنند آنچه یاد می گیرند با نیازهایشان سازگار است ودیدگاهشان بخش مهمی از برنامه آموزشی مدرسه را تشکیل می دهد.برنامه درسی انعطاف پذیر است و عنوان های متناسب با نیازهای جدید به سادگی در آن گنجانده می شود .همچنین از شرکت پدران ومادران در برنامه درسی استقبال می شود وآنان تشویق می شوند وتجربیات ونظریات واولویت های آموزشی مورد نظر خود را بیان دارند.( جوادیان, 1382)

یاسمن مزمونی

:برنامه ریزی درسی شامل سازماندهی یک سلسله فعالیت های یاددهی ویادگیری به منظور ایجاد تغییرات مطلوب د ررفتار یادگیرنده ها و ارزشیابی میزان تحقق این تغییرات است(یارمحمدیان۱۳۸۹).

برنامه ریزی درسی ا زلحاظ مفهومی اشاره به یک فرایند دارد که  حاصل یا نتیجه ی آن برنامه ی درسی است.واژه ی برنامه درسی به معنای میدان مسابقه و یا فاصله و مقدار راهی است که افراد باید طی کنند تا به هدف  مورد نظر دست یابند(فتحی واجارگاه ۱۳۸۹).

برنامه‌ریزی درسی یکی از مهم‌ترین شاخه‌های مطالعات برنامه درسی است که به تدوین، اجرا و ارزشیابی» برنامه درسی می‌پردازد.

ملکی، حسن، برنامه‌ریزی درسی (راهنمای عمل)، انتشارات مدرسه، ۱۳۸۶. (صص ۲۵–۲۰)

تعریف شخصی خودم :

برنامه ریزی راهی است برای هدایت حساب شده فعالیت انسان به سوی منظور مشخص

2.هدف ها:اولین نکته مهم و حیاتی در فرایند برنامه ریزی ، تعیین هدف یا اهداف است. اهداف ، عنصر اصلی برنامه ریزی بوده و برنامه ها برای دستیابی به آن طراحی و سپس اجرا می شوند. تمام کارها و وظایف مدیران سازما، اعم از برنامه ریزی ، تصمیم گیری ، سازماندهی و کنترل ، به منظور دستیابی به این اهداف است . پس ، اهداف ، مبنای برنامه ریزی ، و هسته اصلی تمام وظایف و کارهای مدیران هستند.

محتوا:منظور از محتوا عبارت از دانش سازمان یافته و اندوخته شده ، اصطلاحات ، اطلاعات ، واقعیات ، قوانین و اصول ، روش ها ، مفاهیم ، تعمیم ها ، پدیده ها و مسائل مربوط به یک ماده علمی است . محتوا چیزی است که قرار است آموزش داده شود . محتوا شامل کلیه مطالب ، مفاهیم و اطلاعات مربوط به یک درس مورد نظر است.

روش ها:روش عبارت از: مجموعه شیوه‌ها و تدابیرى است که براى شناخت حقیقت و برکنارى از خطا به‌کار مى‌رود. به‌طور دقیق‌تر روش به سه چیز اطلاق مى‌شود:

- مجموعه راه‌هائى که انسان را به کشف مجهولات و حل مشکلات هدایت مى‌کند.

- مجموعه قواعدى که هنگام بررسى و پژوهش واقعیات باید به‌کار رود تا آدمى از خطا مصون ماند و به حقیقت برسد.

- مجموعه ابزار یا وسایل و یا تکنیک‌هائى که انسان را در طى این مسیر از مجهولات به‌طرف معلومات یارى مى‌کند.

ارزشیابی:ارزشیابی برنامه درسی به منظور قضاوت و یا توافق درباره ارزش یک برنامه درسی انجام می شود. بنابراین نقش اصلی ارزشیابی تعیین ارزش برنامه درسی است.

.

3.برنامه ریزی باعث می شود در وقت، انرژی و هزینه های ما صرفه جویی شود، همچنین از ابهام، سردرگمی، رفتن به مسیرهای اشتباه که نتیجه ی آن می تواند ده ها، صدها و هزاران ساعت تلاش بیهوده و یا هزاران یا حتی میلیون ها تومان ضرر باشد، جلوگیری کند.

.

4.کسب اطلاعات برای تدریس و برنامه ریزی و تصمیم گیری آگاهانه در فرایند آموزش و پرورش. در فرایند برنامه‌ریزی درسی معلّم می‌تواند نقش مفیدی‌ ایفا کند.در مرحلهء تعیین اهداف که باید بین‌ ماهیّت یادگیرنده و برنامه درسی ارتباط ایجاد کند و اهداف برای فراگیران معنادار باشد، نقش معلّم تعیین‌کننده است؛چرا که او،در اثر برخورد با دانش‌آموزان،با علایق و مشکلات‌ آنها آشنا می‌شود و به همین دلیل می‌تواند به‌ ایجاد تعادل بین اهداف و منابع سه‌گانه کمک کند.همچنین در مرحل سازماندهی محتوا باید از آگاهی و تجربیّات عینی معلّم کمک گرفت.

فاطمه محمدطاهرپور

سوال اول : حداقل سه تعریف از برنامه ریزی درسی را از سه منبع مختلف با ذکر منبع نوشته سپس تعریف شخصی خود را ارائه دهید.

1-تعریف برنامه ریزی درسی:برنامه ریزی درسی شامل سازماندهی یک سلسله فعالیت های یاددهی ویادگیری به منظور ایجاد تغییرات مطلوب د ررفتار یادگیرنده ها و ارزشیابی میزان تحقق این تغییرات است(یارمحمدیان۱۳۸۹).

2-برنامه ریزی درسی عبارت است از پیش بینی و تهیه مجموعه فرصت های یاد گیری برای جمعیتی مشخص به منظور نیل به آرمان ها و هدف های آموزش و پرورش است که معمولا در مدارس انجام میگیرد (محمد نقی ایمانی،فرشته پارسایی،کلیان برنامه ریزی ،تهران:فرهنگ سبز)

3_ برنامه ریزی درسی طرح و نقشه ای است از آنچه باید تحت نظر مرکز آموزشی یاد گرفته شود. این طرح ، اهداف ، محتوا ، روش های یادگیری توسط معلم ، فعالیت ها و تجربیات یادگیری فراگیران ، وسایل و مواد آموزشی ، شرایط و امکانات را در بر میگیرد . (میرزابیگی ، علی ۱۳۸۰ . برنامه ریزی درسی و طرح درس در آموزش رسمی و تربیت نیروی انسانی . ناشر سیطرون)

*برنامه ریزی درسی ازلحاظ مفهومی اشاره به یک فرایند دارد که  حاصل یا نتیجه ی آن برنامه ی درسی است. برنامه ریزی درسی شامل یک سری فعالیت های منظم و پیش بینی شده و فعالیتی است.

سوال دوم : عناصر چرخه برنامه ریزی رانام برده و هرکدام را به طور خلاصه توضیح دهید.

١)هدف ها ٢)محتوا ٣)روش ها 4)ارزشیابی

۱)هدف:هدف جهت دهنده به نظام آموزشی است.هدف سنگ زیربنای آموزشی است.یکی از حیاتی ترین عناصر در فرایند برنامه ریزی درسی، تعیین هدف یا اهداف می باشد.اهداف، عناصر اصلی برنامه ریزی درسی بوده و برنامه ها برای دستیابی به آن، طراحی و سپس اجرا می‌شوند. هدف ها در واقع قصد نهایی تعلیم و تربیت بوده و یا نتایجی را مشخص می سازند که انتظار می رود، پس از اجرای یک برنامه درسی ، بتوان در رفتار یادگیرنده مشاهده نمود. 

۲)محتوا:محتوا، دانش ( حقایق، تبیین ها، اصول، تعاریف) مهارت ها و فرایند ها ( کنجکاوی، مشاهده، تفسیر یافته ها، طراحی تحقیق، اجرای آزمایش، ایجاد ارتباط و) و ارزش ها (اعتقاد، به خوب و بد، صحیح و غلط و علاقه به علم و ) است. درواقع منظور از محتوای یک ماده درسی عبارت است از دانش­سازمان­یافته و اندوخته­شده، اصطلاحات ، اطلاعات، واقعیت، قوانین، اصول، روشها، مفاهیم، تعمیم ها، پدیده ها مسایل مربوط به همان ماده درسی است.

۳)روش ها: روش های تدریس از عناصر اصلی برنامه درسی است. و در فرایند آموزش و یادگیری نقش بارزی را ایفا میکند. تحقق هدف های آموزشی از طریق کاربرد روش ها و فنون تدریس امکان می یابد. در برنامه درسی سعی بر این است با انتخاب محتوای مناسب ، به ایجاد یادگیری و تغییر رفتار مطلوب پرداخته شود. شیوه ارائه محتوا یا روشی که طی آن سعی میشود، تغییرات مورد نظر در یادگیرنده ایجاد شود روش تدریس و یا راهبرد یاددهی یادگیری نامیده می‌شود. 

۴) ارزشیابی : ارزشیابی فرایندی است که به منظور تصمیم گیری درباره اینکه فعالیت های آموزشی معلم و کوشش های یادگیری دانش آموزان به نتایج مطلوب انجامیده است ، صورت میگیرد. ارزشیابی در مطالعات برنامه درسی شامل ارزشیابی پیشرفت تحصیلی می باشد.

سوال سوم : با کمک سایر منابع علت نیاز به برنامه ریزی درسی را بطور مختصر بیان نمایید.

وقتی شما برنامه ریزی می کنید یعنی ذهن شلوغ خود را مرتّب می کنید و به این ترتیب یک گام بسیار مهم در مسیر موفّقیّت خود بر می دارید. برنامه ریزی باعث می شود در وقت، انرژی و هزینه های ما صرفه جویی شود.

سوال چهارم : بنویسید برنامه ریزی درسی چه کمکی به معلم میکند؟

 کسب اطلاعات برای تدریس و برنامه ریزی و تصمیم گیری آگاهانه در فرایند آموزش و پرورش میشود. انتظارات خود را به دانش آموزان منتقل می نمایند در نتیجه پیشرفت علمی و یادگیری آنان را بالاتر می بردند.همچنین برنامه ریزی باعث جهت دهی موثر و روشن فعالیت ها میشود. برنامه درسی انعطاف پذیر است و عنوان های متناسب با نیازهای جدید به سادگی در آن گنجانده می شود .

مرضیه شفیع

فصل اول

جواب سوال اول:

۱. برنامه‌ریزی درسی: برنامه‌ریزی درسی به یادگیری و طراحی عناصر و عوامل مختلف آن مربوط می‌شود فرایند یادگیری با عوامل گوناگونی ارتباط دارد گه هریک از آن‌ها در جریان چگونگی یادگیری مؤثر است استعدادها و توانایی‌های فراگیرنده، محتوای برنامه درسی، نقش معلم، ارتباط متقابل دانش‌آموزان، فضای یادگیری و وسایل آموزشی، هرکدام به‌نوعی در یادگیری مؤثر هستند این عوامل باید به‌صورت یک مجموعه به هم پیوسته عمل کنند و هر عامل جزئی از کل محسوب شود. معنای لغوی کری کیولم به معنای راهی که باید طی شود». ( کتاب برنامه‌ریزی درسی (راهنمای عمل) دکتر حسن ملکی ناشر: منادی تربیت تاریخ نشر: تیر، 1395)

۲. برنامه ریزی درسی: از لحاظ مفهومی اشاره به یک فرایند دارد که  حاصل یا نتیجه ی آن برنامه ی درسی است.واژه ی برنامه درسی به معنای میدان مسابقه و یا فاصله و مقدار راهی است که افراد باید طی کنند تا به هدف  مورد نظر دست یابند. (فتحی واجارگاه -اصول و مفاهیم اساسی برنامه ریزی- اتشارات دانش روز. ۱۳۸۹)

۳. تعریف برنامه ریزی درسی: برنامه ریزی درسی شامل سازماندهی یک سلسله فعالیت های یاددهی ویادگیری به منظور ایجاد تغییرات مطلوب د ررفتار یادگیرنده ها و ارزشیابی میزان تحقق این تغییرات است. (مبانی و اصول برنامه‌ریزی درسی مؤلف: محمدحسین یارمحمدیانناشر: یادواره کتاب)

تعریف من: کلیه تجارب، مطالعات، بحث­ها، فعالیت­های گروهی و فردی و سایر اعمالی که شاگرد تحت سرپرستی و راهنمایی مدرسه انجام می­‌دهد.

جواب سوال دوم:

هدف- محتوا- ارزشیابی- روش

هدف: هدف یک نیاز یا یک خواسته ای است که برنامه اجرایی داشته باشد.

محتوا: منظور از محتوا عبارت از دانش سازمان یافته و اندوخته شده ، اصطلاحات ، اطلاعات ، واقعیات ، قوانین و اصول ، روش ها ، مفاهیم ، تعمیم ها ، پدیده ها و مسائل مربوط به یک ماده علمی است .

ارزشیابی: گی، (1991) معتقد است ارزشیابی به کی فرآیند نظامدار برای جمع آوری، تحلیل و تفسیر اطلاعات گفته می شود.

هدف: هدف در لغت به معنای نشانه، غرض و مقصد می باشد. و در تعریف کامل آن می توان گفت که هدف، وضعیتی است که می خواهیم در آینده داشته باشیم و این خواستن حتما با عمل همراه است.

روش: روشها نحوه اجرای جدول زمانبندی رویه ها را معین می کنند. روشها، جزئیات دقیق چگونگی انجام فعالیتها را مشخص می کنند.

منبع:(کتاب تعریف برنامه و اجزای آن / گروه برنامه ریزی، توسعه و تلفیق راهبردهای تجاری ۱۳۹۳)

جواب سوال سوم:

تدریس و آموزش و نیز باورها و اندیشه های تربیتی ما نیازمند تغییر و تحولی اساسی خواهد بود که این تغییر و تحول مستم شناخت عمیق تر ماهیت برنامه ی درسی ، مبانی آن و انواع الگوها و مدل های برنامه ریزی درسی و ارزشیابی آموزشی است(کتاب برنامه‌ریزی درسی (راهنمای عمل) دکتر حسن ملکی ناشر: منادی تربیت تاریخ نشر: تیر، 1395)

جواب سوال چهارم:

در برنامه ریزی درسی مدرسه محور معلمان به طور فعال در کارهای گروهی شرکت می جویند وعلاقه وانگیزه ورضایت شغلی آنان بیشتر می شود.دانش آموزان احساس می کنند آنچه یاد می گیرند با نیازهایشان سازگار است ودیدگاهشان بخش مهمی از برنامه آموزشی مدرسه را تشکیل می دهد.برنامه درسی انعطاف پذیر است و  عنوان های متناسب  با نیازهای جدید به سادگی در آن گنجانده می شود .همچنین از شرکت  پدران ومادران در برنامه درسی استقبال می شود وآنان تشویق می شوند وتجربیات ونظریات واولویت های آموزشی مورد نظر خود را بیان دارند.

نیلوفر طیبی

سوال اول :

دال معتقد است : برنامه درسی فرایندی است رسمی یا غیر رسمی که از طریق آن، یادگیرنده با نظارت مدرسه، معلوماتی را کسب می کند و شیوه درک آنها را در می یابد، مهارتهایی را فرا می گیرد و نگرش، ارزشگذاری و ارزشها را تغییر می دهد( شریعتمداری۱۳۷۵: ۵ و۶ )

سازماندهی یک سلسله فعالیت های یاددهی ویادگیری به منظور ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار یادگیرنده ها و ارزشیابی میزان تحقق این تغییرات است(یارمحمدیان۱۳۸۹)

برنامه ریزی درسی ا زلحاظ مفهومی اشاره به یک فرایند دارد که حاصل یا نتیجه ی آن برنامه ی درسی است. واژه ی برنامه درسی به معنای میدان مسابقه و یا فاصله و مقدار راهی است که افراد باید طی کنند تا به هدف مورد نظر دست یابند(فتحی واجارگاه ۱۳۸۹)

تعریف من : برنامه ریزی شامل یک سری فعالیت های حساب شده در فرایند یادگیری و یاددهی که باعث میشه به نتایج مطلوبی برسیم

سوال دوم:

هدف، محتوا، فعالیتهای یادگیری، ارزشیابی (رابرت زایس)

1. هدف : جهت دهنده به نظام آموزشی و سنگ زیربنای آموزشی است. یکی از حیاتی ترین عناصر در فرایند برنامه ریزی درسی تعیین هدف یا اهداف است. هدف در فرآیند آموزشی چیزی جز حد یادگیری نیست (ملکی۱۳۸۶)

2. محتوا: منظور از محتوای یک ماده درسی عبارت است از دانش سازمان یافته و اندوخته شده، اصطلاحات، اطلاعات، واقعیت، قوانین،مفاهیم، تعمیم ها، پدیده ها و مسائل مربوط به همان ماده درسی است.(قورچیان ۱۳۷۴)

3. فعالیت های یادگیری : عبارت از مجموعه فعالیت‌هایی است که توسط معلم و به‌منظور تسهیل یا هدایت یادگیری در یادگیرندگان به انجام می‌رسد (مهر محمدی 1380، 43)

4. ارزشیابی: پامهام معتقد است که ارزشیابی یعنی تعیین ارزش کردن ارزشیابی آموزشی نظامدار 

دربرگیرنده سنجش رسمی ارزش پدیدههای آموزشی است ( عباس خورشیدی، ارزشیابی آموزشی)

سوال سوم:

مربیان و برنامه ریزان امروز ، نیاز به طراحی ، هدایت و سازماندهی تجربیاتی دارند که یادگیرندگان در خلال آن ها، درک و فهم بدست آورند نه این که صرفا" اطلاعات و مهارت های انتزاعی و ساده ای را بگیرند و این اطلاعات و مهارت های انتزاعی را به خاطر بسپارند. بنابراین تدریس و آموزش و نیز باورها و اندیشه های تربیتی ما نیازمند تغییر و تحولی اساسی خواهد بود که این تغییر و تحول مستم شناخت عمیق تر ماهیت برنامه ی درسی ، مبانی آن و انواع الگوها و مدل های برنامه ریزی درسی و ارزشیابی آموزشی است(یارمحمدیان1389)

سوال چهارم:

صاحب نظران معلمان را مبدا هر گونه تحول آموزشی و پرورشی دانسته و براین باورند که آنان با معلومات ، مهارت ها وآمادگی هایی که در دوران تربیت خود در مراکز تربیت معلم و یا دانشسراها کسب می کنند قادرند چهره سازمانهای آموزشی را به نحو چشمگیری دگرگون سازند و محیط های آموزشی را به فضاهای آکنده از محبت , صمیمیت , رشد وبالندگی مبدل ساخته و جو کلاس را فرح بخش و لذت آور سازند و با شیوه های مناسب انتقال عناصر و عوامل فرهنگی به دانش آموزان وبا به کارگیری روشهای مطلوب تربیتی زمینه ی رشد شخصیت آنان را فراهم سازند( وکیلیان 1375)

زهرا صحتی اصل

1_حداقل سه تعریف از برنامه ریزی درسی را از سه منبع مختلف باذکر منبع نوشته سپس تعریف شخصی خود را بنویسید.

١)برنامه ریزی درسی در گذشنه عبارت بود از مطالب کتاب های درسی که به وسیله معلم تدریس و به وسیلخ دانش آموزان حفظ میشد.و غرض از این برنامه ریزی درسی تهیه رئوس مطالب درسی و تدوین آنها بود 

امروزه برنامه ریزی درسی عبارت است از پیش بینی کلیه فعالیت هایی است که دانش آموز تخت رهبری و هدایت معلم در مدرسه ى خارج از آن برای رسیدن به هدف های معین باید انجام دهد

٢)برنامه ریزی درسی عبارت است از پیش بینی و تهیه مجموعه فرصت های یاد گیری برای جمعیتی مشخص به منظور نیل به آرمان ها و هدف های آموزش و پرورش است که معمولا در مدارس انجام میگیرد (محمد نقی ایمانی،فرشته پارسایی،کلیان برنامه ریزی ،تهران:فرهنگ سبز)

٣)برنامه ریزی درسی:طرح و اجرا و ارزشیابی فعالیت های یاددهی -یادگیری به منظور ایجاد تغییرات (حسین جعفری ثانی،مقدمات و مبانی برنامه ریزی آموزش درسی:چاپ اول)

نظر شخصی:فعالیتی در جهت رسیدین بهتر و جلوگیری از اتلاف وقت ،در راه رسیدن به هدف

عناصر چرخه برنامه ریزی را نام برده،و هرکدام را به طور خلاصه توضیح دهید.

١)هدف ها ٢)طرح ها،محتوا ٣)ارزشیابی ها ٤)روش ها

١) مفهوم محتواچیست ؟ محتوای یک ماده درسی عبارت است از دانش سازمان یافته و اندوخته شده، اطلاعات، واقعیات، حقایق، قوانین، اصول، روش ها، مفاهیم، تعمیم ها، پدیده ها و مسایل مربوط به همان ماده درسی.(خلاصه فصل هفتم

خلاصه ای از  فصل7کتاب  اصول ومفاهیم برنامه ریزی درسی تالیف دکتر کوروش فتحی واجار گاه  انتشارات بال 1388  )

٢)ارزشیابی:پامهام معتقد است

که ارزشیابی یعنی تعیین ارزش کردن ارزشیابی آموزشی نظامدار 

دربرگیرنده سنجش رسمی ارزش پدیدههای آموزشی است (

2- خورشیدی- عباس، ارزشیابی آموزشی- ناشر: یسطرون).

٣)اهداف کلی عینی،مقاصد:این عناصر به عنوان نتایج پیش بینی نشده معرفی شده است،نتایجی که مورد انتظار اند،یا نتایجی که به عنوان فعالیت های یادگیریهدفنمد و از پیش طراحی شدهدر نظر گرفته شده اند (فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه اهرا،دکتر زهرا گویا)

٤)روش ها: روش

 محتوا هر قدر هم مناسب و مهم باشد بدون آموزش در وجود یادگیرنده به رفتار تبدیل نمی شود این درحالی است که از طریق روش مفاهیم» فهمیده مهارتها »کسب و ارزشها» درونی می شوند بر این اساس هر قدر روش ها مناسب تر باشند یاد گیری موثرتر خواهد بود.  در واقع می توان گفت که با اجرای روش های تدریس نظر به عمل تبدیل می شود  وتصمیمات برنامه ریزان درسی و معلمان اجرا می شوند اگر در انتخاب روش ها  دقت لازم نشود  بخشی از تصمیمات اجرا نمی شود و در نتیجه قسمتی از برنامه درسی و محتوا حذف می شود

(منابع و مآخذ

کتاب مقدمات برنامه ریزی درسی دکتر حسن ملکی )

۳_ علت نیاز به برنامه ریزی؟

ما در جامعه ای زندگی میکنیم که در آن پیوسته دانش جدید کشف شده و ثابت میشود دانش قدیم اشتباه بوده است با درک اینکه دانش اموزان میباید برای تطبیق یافتن با نیازهای جامعه ای که به سرعت تغیر میکند آماده باشند معلمان می بایست آنچه را به دانش آموزان ارائه میکنند دوباره ارزیابی نمیایند.این حقیقت که میزان وسیع تری از اهداف در مدارس جستجو میشود نیاز به یک برنامه ریزی دقیق را مورد تاکید قرار میدهد(صفحه ۱۲ و ۱۳)

۴ _ برنامه ریزی درسی چه کمکی به معلم میکند؟

معلم با مسائلی چون انتخاب، مناسبت، مقایسه و تطابق دروس انتشار یافته با نتایج پروژه های ملی در زمینه برنامه ریزی روبرو است.برخورد معقولانه با مراحل منطقی برنامه ریزی درسی به معلم کمک میکند این نوع مشکلات را بر اساس داوری های محکم و مستدل حل کند.همچنین معلمان را قادر خواهد ساخت که وقتی تصمیم خود را گرفتند این یافته ها را به طرز موثری در برنامه درسی خویش ترکیب نمایند و نیز کمک خواهد کرد که منفرداً یا به همراه همکارانشان بر اساسی درست برنامه ریزی کنند.فعالیتهایی از این قبیل نقشی حیاتی در حرفه ای ساختن حقیقی معلمان بازی میکند.(صفحه ۱۸ و ۱۹ و۲۰)

آیناز سبز علی پور

تعاریف برنامه ریزی درسی:

۱_از نقطه نظر از نظر تخصصی اصطلاح برنامه ریزی درسی معادل )Curriculumدر واقع Development( و planning) (Curriculum است.یادگیری ، می توان مفهوم برنامه ریزی درسی را توضیح داد.درواقع یادگیری برآیند نهایی و تأثیر متقابل بسیاری از عوامل آموزشی پرورش از جمله محتوای آموزشی، روشهای تدریس ، ویژگی هایدانش آموزان، ابزار و وسایل آموزشی، جو حاکم بر کلاس ، سنجش و اندازه گیری تحصیلی و . می باشد . بنابراین می توان گفت که یادگیری ، متغیری مرکب و پیچیده بوده که تحقق صحیح و کامل آن مستم هماهنگی و برنامه ریزی های دقیق و حساب شدهای است .برنامه ریزیدرسی انجام این هماهنگیها و پیش بینیها را بر عهده داشته و سعی می کند مؤثرترین طرحهای اجرایٔی را برای آسان نمودن جریان یادگیری فراهم سازد (وکیلیان،22: 1386)

۲_در گذشته برنامه ریزی درسی عبارت بود از مطالب کتاب های درسی،که به وسیلة معلم تدریس و به وسیله دانش آموز »حفظ می شد . وغرض از این برنامه ریزی درسی تهیه ریٔوس مطالب درسی و تدوین آنها بود . به این ترتیب که مجموعة ریٔوس مطالب „زم برای فراگیری دانش آموز در دفترچه ای به نام برنامه تحصیلات» تنظیم و برای اجرا به مدارس و معلمان ابلاغ میشد ، و مطالب کتابهای درسی نیز بر اساس مندرجات برنامه تحصیلات »تنظیم و تدوین مییافت. اماامروزه همانگونه که ذکر شد برنامهریزی درسی وسیعتر از تهیه وتدوین ریٔوس مطالب درسی است و آن عبارتست از : پیش بینی کلیة فعالیت هایی است که دانش آموز تحت رهبری و هدایت معلم درمدرسه و گاهی خارج از آن برای رسیدن به هدف های معین بایدانجام دهد. به سخن دیگر، برنامه ریزی درسی عبارت از پیشبینی وتهیه مجموعه فرصتهای یادگیری برای جمعیتی مشخص به منظورنیل به آرمانها و هدف های آموزش و پرورش است که معمولا درمدرسه انجام میگیرد. به این اعتبار ، برنامه های درسی شامل چهارعنصر اساسی : 1) هدف های کلی ، جزیٔی ، عینی 2)طرح ها3)اجرا 4)و ارزشیابی است (ایمانی، پارسی،1386)

۳_جعفری ثانی (1382)برنامه ریزی درسی را این گونه تعریف می کند:طرح ، اجرا و ارزشیابی فعالیت های یاددهی – یادگیری به منظورایجاد تغییرات اساسی در یادگیرنده.

عناصر برنامه ریزی درسی:

۱_انعطاف پذیری : معمولاً انعطاف را سازگاری با شرایط محیطی می دانند . برنامه ریزی درسی نیز باید دارای انعطاف باشد یعنی آن برنامه با شرایط  و امکانات یک منطقه همسو باشد پس کارشناسان نباید بدون توجه به سطوح پایین آن را به جامعه تزریق کنند . نکته ی قابل توجه این است که انعطاف واقعی با کاهش تمرکز در نظام برنامه ریزی همراه است که در بخش بعدی با این نوع نظام آشنا می شویم .

۲_مبتنی بر نیازهای جامعه و فرد : یادگیری زمانی موثر و کارگر خواهد بود که موجب شود نیازی از فرد یادگیرنده یا جامعه برطرف شود . نکته قابل توجه این است که برنامه درسی مدون باید ریشه دار باشد یعنی باید در فرایند برنامه ریزی نیازسنجی آن هم به طور علمی صورت گیرد پس می توان گفت در امر برنامه ریزی درسی ، پژوهش و تحقیق مقدم بر برنامه ریزی است .

۳_برنامه ریزی درسی امری متداوم است یعنی دارای پایان نیست بلکه در شرایط و دوره های مختلف ممکن است دچار تغییراتی شود

۴_برنامه ی درسی بر محوریت پژوهش استوار است زیرا برای تعیین هدف کلی از تدوین آن نیاز به تحقیقات گسترده ای داریم و بدون آن ممکن است نتایج آن حتی جبران ناپذیر باشد  

معلم و فرایند برنامه ریزی:

در فرایند برنامه ریزی درسی معلم میتواند نقش مفیدی ایفا کند.در مرحلهء تعیین اهداف که باید بین ماهیّت یادگیرنده و برنامه درسی ارتباط ایجاد کند و اهداف برای فراگیران معنادار باشد، نقش معلم تعیین کننده

است؛چرا که او،در اثر برخورد با دانش آموزان،با علایق  و مشکلات آنها آشنا میشود و به همین دلیل میتواند به ایجادتعادل بین اهداف و منابع سهگانه کمک کند.همچنین در مرحله سازماندهی محتوا باید از آگاهی و تجربیّات عینی معلم کمک  گرفت .

بعضی اصول درک تابهای برنامه درسی وجود دارد،ولی آنچه را که یک معلم با تجربه کسب میکند و ارایٔه میدهد در هیچ   کتابی یافت میکند و ارایٔه میدهد در هیچ کتابی یافت نمیشود.سازماندهی محتوا که تلاقی عناصر برنامه درسی با روشهای تدریس است،با نظر و پیشنهاد معلم پالایش میشودو از منطق قویتری برخوردار میگردد.در هرکدام از مراحل برنامه ریزی درسی حضور و مشارکت معلم تعیین کننده است.

✨فاطمه درویشی

سلام انتظار می رودبعدازمطالعه این فصل(فصل۲:مراحل برنامه ریزی درسی)دانشجویان بتوانندباکمک سایر منابع در دسترسی به سوالات زیر پاسخ دهند:

1_چرخه برنامه ریزی درسی شامل چه مراحلی است؟

برنامه درسی رامی توان ازیک نظرشامل سه مرحله یافرآیندکلی دانست: ۱_طراحی و تدوین برنامه درسی؛ ۲_اجرای برنامه درسی؛ ۳_ارزشیابی برنامه درسی.

برنامه درسی درهرسطح که باشدمستم طی کردن این سه مرحله یافرآینداست.

مرحله اول:برحسب چرخه قبل از هرگونه آموزشی ابتداطراحی انجام می شود یعنی در موردهریک ازعناصربرنامه تصمیم گیری انجام می شود.حاصل این فرآیندمعمولا درقالب طرح برنامه درسی،طرح آموزشی ویاطرح درس تنظیم می گردد.

مرحله دوم:اجرای برنامه مستم ایجادشرایط و دقت نظر است.اجرا بایستی حتی الامکان منطبق با طراحی و تدوین موردنظرصورت گیرد.

مرحله سوم:کیفیت برنامه ویاهریک ازاجزا وعناصرآن برحسب نتایج وباتاکیدبراهداف آموزشی موردبررسی،قضاوت و ارزشیابی قرار می گیرد.

(Aqazadeh M ,Ahadian M./Practical Guide to Curriculum Development/.Tehran:Novpardazan;1386)

2_معلم رابه عنوان یک عنصراساسی تاثیرگذاردرفرآیندبرنامه ریزی درسی تحلیل نمایید:

معلمان از مهمترین ارکان فرآیند آموزش در مدارس هستند.آبیرو(47:2009)،شوآب(1983)،الوانی(26:1385)،موکوا(2010)و مالبی(163:1999)معلم راعضواصلی گروه های تصمیم گیرنده برنامه درسی به حساب می آورند.معلم مهمترین عنصربرنامه ریزی درسی است دلیل نخست آنکه معلم همیشه درکنار دانش آموزان است و دوم آنکه معلم یگانه شخصیتی است که می توانداطلاعات مناسب رابرحسب نحوه یادگیری دانش آموزان ارائه دهد(مهرمحمدی،1384).معلم دارای چنان نقش محوری در برنامه ریزی درسی است که موضوعات مفید برای دانش آموزان را تشخیص می دهدوارائه می کند(ایزدی،1384 ؛کبیا،بار چک ونیاجی،2015).مشارکت معلمان موجب افزایش کیفیت تدریس،پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رضایتمندی شغلی بیشترمعلمان می شود. ازآنجا که معلمان دارای نقاط قوت و ضعف هستند،اینها باید در برنامه ریزی برنامه درسی به حساب آید.

_دانش آموزان را به عنوان عنصراساسی فرآیند برنامه ریزی درسی موردتجزیه وتحلیل قراردهید:

در زمینه توجه به نقش و جایگاه دانش آموزان در تدوین برنامه های درسی مربوط به آنها،رویکردهای گوناگونی وجود دارد.گروهی معتقدند هرآنچه نیاز یادگیرنده است در کلاس درس با حضور خود آنهاتعیین خواهدشد و هیچگونه هدف آموزشی ازپیش تعیین شده ای،ضرورت ندارد(کریمی،عبدالعظیم،۱۳۹۲،تربیت چه چیزنیست،تهران:منادی تربیت).عده ای برنیازسنجی آموزشی قبل ازتدوین برنامه ولحاظ کردن نیازهای یادگیرنده دربرنامه های درسی تاکید دارند.برخی نیزمعتقدند یادگیرنده هم عضوی ازجامعه است و بزرگسالان بهترازخودآنان نیازهای آنها را می دانندوآن نیازها را در برنامه های درسی لحاظ می نمایند.همچنین باور عده ای هم بر آن است که موضوعات درسی و دانش را بایددرخدمت نیاز یادگیرنده و استعدادهای ایشان به کار گرفت.

4_منظورازتوجه به محیط در برنامه ریزی درسی چیست؟

محیطی که مدرسه درآن قرارگرفته است ازجمله عواملی است که معلم میبایست در طرح برنامه درسی آن را تجزیه و تحلیل کرده وبحساب آورد.دوعامل از بزرگترین عوامل نفوذی محیطی بر دانش آموز، خانواده وگرنه همگن او می باشد.درخودخانواده عواملی چون بزرگی آن،موقعیت دانش آموزدرآن،ارتباط بین والدین،نگرش آنها به آموزش وپرورش و.همه اثرخودرابرکودک دارند،اثری که ممکن است به یادگیری کمک کرده یا آن را عقب اندازد و گاهی وابسته به برنامه درسی که ارائه می شود،می باشد.نفوز گروه همگن برکودک بسیار قوی است،مخصوصا در دوران بلوغ.معلمان نیازدارندکه ازارتباطاتی که درکلاسهایشان هست کاملا آگاه باشند و اثری راکه ممکن است بریادگیری داشته باشد،ارزیابی کنند.

معلم بایدنفوذ خانواده و گروه همگن و درواقع کل نفوذها سابق برکودک را شناخته آنهارا در طرح ریزی برنامه درسی به حساب آورده و نفوذهای مثبت را به عنوان امتیاز به کاربرده و بکوشد بر تاثیرات منفی غلبه کند.(کتاب)

_چرابایدساختمان مدرسه درفرآیندبرنامه ریزی درسی موردتوجه قرارگیرد؟شرح دهید:

ممکن است ساختمان مدرسه،تجهیزات و.دربعضی موارد عوامل بازدارنده باشنددرحالیکه در دیگر مواردفرصت های گوناگونی را عرضه دارند.درهردومورد،مهم این است که ساختمان مدرسه و تسهیلات آن رابحساب اورد و تصمیم گرفت چگونه به بهترین شکل ممکن مورداستفاده واقع شوند،امتیازات و عدم امتیازات آنها چیست و چه امکاناتی ارائه میدهند.

فضاجنبه دیگر این عوامل است که باید درمورد آن فکر جدی کرد.مطمئنا حداکثر استفاده از فضای در دسترس امتیازی است که باید درتمام مدارس بدان دست پیدا کرد.البته این مستم برنامه ریزی تمام کارکنان مدرسه است،همانطورکه استفاده از تسهیلات در دسترس وتجهیزات مدرسه وهمکاری دراجرای نقشه هامستم برنامه ریزی می باشد.مدرسه ای که درآن دانش آموزان اینگونه بطورفردی و در گروه های کوچک همکاری کرده اند،این احساس را به بازدیدکنندگان می دهد که آزادی فراوانی به دانش آموزان داده شده است.(کتاب)

6_منظورازجومدرسه چیست؟توضیح دهید:

جو مدرسه عبارت است از مجموع کلی ارزش ها و گرایش های آنها که در مدرسه اند،ارتباطاتی که موجود است و درواقع هرچیزی را که مدرسه منعکس می کند.زیرا که جو مدرسه بخاطر ماهیت سرایت کننده اش،درهرجنبه از برنامه درسی_انتخاب هدف ها،محتوا،مواد،روش ها و ارزشیابی_نفوذ می کند.(کتاب)

زهرا خاکی

تعریف برنامه ریزی درسی:

برنامه ریزی درسی شامل سازماندهی یک سلسله فعالیت های یاددهی ویادگیری به منظور ایجاد تغییرات مطلوب د ررفتار یادگیرنده ها و ارزشیابی میزان تحقق این تغییرات است(یارمحمدیان۱۳۸۹).

برنامه ریزی درسی ا زلحاظ مفهومی اشاره به یک فرایند دارد که  حاصل یا نتیجه ی آن برنامه ی درسی است.واژه ی برنامه درسی به معنای میدان مسابقه و یا فاصله و مقدار راهی است که افراد باید طی کنند تا به هدف  مورد نظر دست یابند(فتحی واجارگاه ۱۳۸۹).

 برنامه ریزی درسی بیشتردرمیان عامه مردم و دانش اموزان ودانشجویان ب به معنای تعیین برنامه‌ای زمانی برای خواندن دروس وکتابهاست که به‌طور کلی با مفهوم علمی برنامه‌ریزی درسی متفاوت است

. ملکی، حسن، برنامه‌ریزی درسی (راهنمای عمل)، انتشارات مدرسه، ۱۳۸۶. (صص ۲۵–۲۰)

تعریف شخصی از برنامه ریزی درسی

پیش بینی کلیه فعالیت هایی که دانش اموزان که دانش اموزان تحت هدایت ورهبری معلم در داخل یا خارج مدرسه منظور رسیدن به هدف های اموزش وپرورش وایجاد تغییرات مطلوب در رفتار یادگیرنده است وازشیابی میزان تحقق این تغییرات است وشامل یک سلسله فعالیت های یاددهی ویادگیری است

ضرورت و فواید برنامه ریزی صحیح درسی و تحصیلی

برنامه ریزی صحیح یعنی از وقت و امکانات موجود حداکثر استفاده را بردن ،عدم برنامه ریزی صحیح باعث اتلاف وقت شده و باز دهی مطالعه را بسیار کاهش می دهدبرای اینکه یک برنامه عملی وقابل اجرا باشد. دانش آموز باید براساس توانایی ها،نیازها،امکانات شخصی و محیطی برای خود برنامه ای مناسب و واقع بینانه ای را در طول سال طرح ریزی نماید.

https://www.ssmt.ir

برنامه ریزی درسی چه کمکی به معلمان می کند؟

در برنامه ریزی درسی مدرسه محور معلمان به طور فعال در کارهای گروهی شرکت می جویند وعلاقه وانگیزه ورضایت شغلی آنان بیشتر می شود.دانش آموزان احساس می کنند آنچه یاد می گیرند با نیازهایشان سازگار است ودیدگاهشان بخش مهمی از برنامه آموزشی مدرسه را تشکیل می دهد.برنامه درسی انعطاف پذیر است و  عنوان های متناسب  با نیازهای جدید به سادگی در آن گنجانده می شود .همچنین از شرکت  پدران ومادران در برنامه درسی استقبال می شود وآنان تشویق می شوند وتجربیات ونظریات واولویت های آموزشی مورد نظر خود را بیان دارند.( جوادیان, 1382)

عناصر برنامه درسی

معروف ترین برداشت ارائه شده از عناصر برنامه درسی، طبقه بندی و الگوی فرانسیس کلاین در الگوی مطالعه مدرسه ای میباشد.(فتحی و اجارگاه، شفیعی، ۱۳۸۶). جدیدترین دستهبندی مطرح در زمینه عناصر برنامه درسی از اَکر است که شامل ده عنصر منطق، اهداف، محتوا، فعالیتهای یادگیری، روشهای تدریس، مواد و منابع یادگیری، زمان، فضا، گروه بندی و ارزشیابی است. مظاهری(۱۳۹۵) نیز برای برنامه درسی عناصر یازدهگانهای مطرح کرده است که عبارتند از منطق، هدف، محتوا، شایستگیهای معلم، روشهای یاددهی یادگیری، فعالیتهای یادگیری، زمان، خانواده، محیط یادگیری، بسته آموزشی، ارزشیابی. که البته عنصر خانواده را برای دوره ابتدایی موثر دانستهاند. 

به تعبیری ساده، اگر بگوییم برنامه درسی نقشه راه یادگیری است. میتوان گفت برنامهدرسی عبارتست از طرح و نقشه سازماندهی عناصر برنامهدرسی در جهت تحقق اهداف موردنظر آموزشی. در ادامه به تبیین هر یک از این عناصر پرداخته شدهاست: 

هدف 

هدف جهت دهنده به نظام آموزشی است.هدف سنگ زیربنای آموزشی است.یکی از حیاتی ترین عناصر در فرایندبرنامه ریزی درسی، تعیین هدف یا اهداف می باشد.اهداف، عناصر اصلی برنامه ریزی درسی بوده و برنامه ها برای دستیابی به ان، طرحی و سپس اجرا می‌شوند. تمام کارها و وظایف اعم از نیازسنجی، تعیین محتوا، روش تدریس، اجرا و ارزشیابی به منظور دستیابی به اهداف شکل میگیرند و عملی می‌شوند. هدف ها در واقع قصد نهایی تعلیم و تربیت بوده و یا نتایجی را مشخص می سازند که انتظار می رود، پس از اجرای یک برنامه درسی ، بتوان در رفتار یادگیرنده مشاهده نمود.(کیامنش، ۱۵:۱۳۸۸). هدف در فرایند آموزشی چیزی جز حد یادگیری نیست می-باشد.(ملکی، ۱۳۸۶). در واقع یک برنامه درسی که به قصد ایجاد تغییرات در رفتار یادگیرنده اجرا می‌شود، این تغییرات را همان اهداف برنامه می نامند.مثلا هدف اصلی در آموزش ریاضی که باید در برنامه های درسی ریاضی لحاظ شود، ایجاد و توسعه قدرت درک و فهم، استدلال، حل مساله، و تلفیق مقوله های مختلف ریاضی و ارتباط انها با سایر مقولات است.(ابراهیم کافوری و دیگران، ۵۲:۱۳۹۴) 

محتوا 

محتوا، دانش( حقایق، تبیین ها، اصول، تعاریف) مهارت ها و فرایند ها ( کنجکاوی، مشاهده، تفسیر یافته ها، طراحی تحقیق، اجرای ازمایش، ایجاد ارتباط و) و ارزش ها (اعتقاد، به خوب و بد، صحیح و غلط و علاقه به علم و ) است. (هیمان به نقل از لوی ترجمه مشایخ، ۱۳۸۶). درواقع منظور از محتوای یک ماده درسی عبارت است از دانشسازمان-یافته و اندوختهشده، اصطلاحات ، اطلاعات، واقعیت، قوانین، اصول، روشها، مفاهیم، تعمیم ها، پدیده ها مسایل مربوط به همان ماده درسی است.(قورچیان، ۱۳۷۴) 

ملکی در تعریف محتوای برنامه درسی بیان میکند: مجموعه مفاهیم، مهارت ها و گرایش هایی که برنامه ریزانآن را انتخاب و سازماندهی میکنند و تعامل یاددهی-یادگیری معلم و شاگرد را تولید میکند.(ملکی، ۱۲۶:۱۳۸۹). 

روش های یاددهی یادگیری 

روش های تدریس از عناصر اصلی برنامه درسی سات. و در فرایند آموزش و یادگیری نقش بارزی را ایفا میکند. تحقق هدف های آموزشی از طریق کاربرد روش ها و فنون تدریس امکان می یابد. در برنامه درسی سعی بر این است با انتخاب محتوای مناسب ، به ایجاد یادگیری و تغییر رفتار مطلوب پرداخته شود. شیوه ارائه محتوا یا روشی که طی آن سعی میشود، تغییرات مورد نظر در یادگیرنده ایجاد شود. 

روش تدریس و یا راهبرد یاددهی یادگیری نامیده می‌شود. در روش های یاددهی یادگیری ، مواردی چون نحوه ارائه دانش، تغییر نگرش و آموزش مهارت های مورد نظر توسط معلم به دانش اموز ، چگونگی ارتباط معلم با یادگیرنده، نحوه استفاده از امکانات و تجهیزات در فرایند آموزش، نحوه و میزان مشارکت یادگیرنده در امر یادگیری ، چگونگی ارتباط یادگیرندگان با یکدیگر، با محیط، مواد و با وسایل و امکانات آموزشی مورد توجه قرار می‌گیرد.(میرزابیگی:۲۱۱:۱۳۸۸). 

شایستگی های معلم 

عنصر مهم بعدی در برنامه درسی، معلم است که با عبارت پرسشی چگونه معلمان یادگیری را تسهیل میکنند همراه شده است. معلم علاوه بر اینکه در برنامه درسی یکی از عناصر تلقی می‌گردد، عنصری مهم در نظام آموزشی و حتی به عنوان مهندس اجتماعی نیز محسوب می‌شود.(پاینار، ۲۰۰۳) 

یکی از صلاحیت های بارز معلم این است که با مفاهیم اساسی، اصول و قوانین رشته علمی آشنایی کافی داشته باشد. اگر این صلاحیت ضعیف باشد، در انجام نقش آموزشی او خلل و کندی به وجود خواهد امد. شرط اصلی یاددهی هر مفهومی، این است که مفهوم در ابتدا برای خود معلم شناخته شده باشد.(ملکی، ۶۰:۱۳۹۱) 

زمان آموزش 

در نهاد آموزش و پرورش نیز مولفه زمان از جایگاه خاصی برخوردار بوده و زمان در تارو پود فعالیت‌های آن نقش اساسی دارد. چنانچه در برنامه ریزی های آموزشی و درسی همیشه سوالاتی از جمله:چه درصدی از عمر افراد باید به آموزش اختصاص داده شود؟ بهترین زمان اغاز آموزش و پرورش چه سنی است؟چه زمانی برای تشکیل کلاس ، اغاز و انجام فعالیت مدارس مناسب است؟(عارفی، ۱۳۸۸). 

 براساس تحقیقات محققان دانشگاه پیس، و گزارش بیل متزکر زمان آموزش بیشتر بصورت یک پیوستار عمودی متنوع دانسته شده است. یک هرم وارونه را در نظر بگیرید و در قسمت بالای هرم زمان به صورت تعداد ساعات یک روز تحصیلی و روزها در یک سال تحصیلی در نظر گرفته شده است و قسمت پایین هرم به بیشترین زمانی که یادگیری درآن انجام می‌شود، اختصاص داده شده است. پیوستار از بالا به پایین به صورت زمان تخصص یافته، زمان درگیری با تکلیف و زمان یادگیری تحصیلی تقسیمبندیشدهاست.(پیس،۱۹۹۸، به نقل از مظاهری،۱۳۹۵) 

محیط یادگیری 

یکی از عوامل مهم تعیین کننده موفقیت یک برنامه درسی اثربخش و نیز تعیین کننده رفتار یادگیرنده است و با دستاوردها رضایت و موفقیت او ارتبط دارد.(گونیراتنه و همکاران، ۲۰۰۸؛به نقل از مظاهری،۱۳۹۵) از این عنصر اکر با عنوان مکان یاد می‌کند و اینکه دانش اموزان کجا می اموزند؟ در این جا به جای مکان از محیط یادگیری استفاده شده است. زیرا علاوه بر مکان فیزیکی جو وفضای روانی و همچنین محیط مجازی را نیز در بر می‌گیرد.همانطور که نمیتوان محتوای آموزشی را ا تجربیات موجود در ارائه واقعی یک برنامه درسی جدا نمود. در عین حال نمیتوان تجربه را از محتوا، یادگیری محتوا وکسب دانش را از فضا یا فضاهایی که در قالبآن تجربه رخ می دهد، تفکیک کرد. ویلیام، اذعان میکند: محیط یادگیری یک پدیده پیچیده از انعکاس فعالیت های یک معلم است. (اورنشتاین، ۲۰۴:۲۰۱۳؛ به نقل از مظاهری،۱۳۹۵) این مسئله به بعد روانی و امنیت و ارامش روحی و روانی یادگیرندگان اشاره دارد که در بحث محیط یادگیری بسیار مورد تاکید می باشد. 

بسته آموزشی 

یکی از محصولات نهایی هر طرح برنامه درسی تولید انواع گونا مواد آموزشی است و مواد آموزشی به صورت بسته یا کیت تهیه و عرضه می‌شود که این بسته حاوی مواد یادگیری انفرادی فراگیرنده از قبیل کتاب درسی، کتاب تمرین، و راهنمای معلم و تدریس، ازمون یا ابزار اندازه گیری شخصی، وسایل آموزشی مورد استفاده در کلاس درس از قبیل وسایل نمایشی، مرجع و گروهی، و تجهیزات دیداری و شنیداری می باشد.(لوی، ترجمه مشایخ،۱۳۸۴) 

ارزشیابی 

ارزشیابی در مطالعات برنامه درسی شامل ارزشیابی برنامه درسی و ارزشیابی یادگیرنده یا همان ارزشیابی پیشرفت تحصیلی می باشد.(اسکایرو، ۲۰۰۸؛ به نقل از مظاهری،۱۳۹۵) ارزشیابی فرایندی است که به منظور تصمیم گیری درباره اینکه فعالیت های آموزشی معلم و کوشش های یادگیری دانش اموزان به نتایج مطلوب انجامیده است، صورت می‌گیرد. 

منابع و ماخذ: 

-ابراهیمکافوری، کیمیا، ملکی، حسن، خسرویبابادی، علیاکبر(۱۳۹۴). بررسی نقش عناصر برنامهدرسی کلاین در افتتحصیلی ریاضی سال اول دوره متوسطه از دیدگاه شرکای برنامه درسی، مجله پژوهش در برنامهریزیدرسی، شماره۴۴، بهار، صص۶۲-۵۰٫ 

-تقی پور، علی(۱۳۸۵). مقدمهای بر برنامه ریزی آموزشی و درسی. تهران: انتشارات آگاه. 

-شعبانی، حسن(۱۳۸۲). روشها و فنون تدریس. تهران: سمت. 

-طالبی، سعید، مظلومیان، سعید، صیف، محمد حسن(۱۳۹۱). اصول برنامهریزی درسی. تهران: دانشگاه پیامنور. 

-فتحی و اجارگاه، کوروش(۱۳۸۸). اصول و مفاهیم برنامهریزی درسی. تهران: انتشارات بال. 

-قورچیان، نادرعلی(۱۳۸۴). طراحی و مهندسی برنامه درسی در هزاره سوم. تهران: نشر فراشناختی اندیشه. 

-مظاهری، حسن(۱۳۹۵). الگوی طراحی برنامه درسی شایستگیمحور دوره ابتدایی مبتنی بر اسناد تحول بنیادین، رساله دوره دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی. 

-ملکی، حسن(۱۳۷۳). شناخت اصول و معیارهای برنامه ریزی درسی(صلاحیت های حرفه ای معلمی)، مجله رشد معلم، اردیبهشت ماه، شماره ۱۰۱ صفحه ۷۳-۷۰٫

نیلوفر پارسامنش

1_

تعریف برنامه ریزی درسی:برنامه ریزی درسی شامل سازماندهی یک سلسله فعالیت های یاددهی ویادگیری به منظور ایجاد تغییرات مطلوب د ررفتار یادگیرنده ها و ارزشیابی میزان تحقق این تغییرات است(یارمحمدیان۱۳۸۹).

برنامه ریزی درسی ا زلحاظ مفهومی اشاره به یک فرایند دارد که  حاصل یا نتیجه ی آن برنامه ی درسی است.واژه ی برنامه درسی به معنای میدان مسابقه و یا فاصله و مقدار راهی است که افراد باید طی کنند تا به هدف  مورد نظر دست یابند(فتحی واجارگاه ۱۳۸۹).

طراحی و اجرا و ارزشیابی فعالیت های یاددهی و یادگیری به منظور ایجاد تغییرات(حسین جعفری ثانی)

2_

هدف

هدف جهت دهنده به نظام آموزشی است.هدف سنگ زیربنای آموزشی است.یکی از حیاتی ترین عناصر در فرایندبرنامه ریزی درسی، تعیین هدف یا اهداف می باشد.اهداف، عناصر اصلی برنامه ریزی درسی بوده و برنامه ها برای دستیابی به ان، طرحی و سپس اجرا می‌شوند. تمام کارها و وظایف اعم از نیازسنجی، تعیین محتوا، روش تدریس، اجرا و ارزشیابی به منظور دستیابی به اهداف شکل میگیرند و عملی می‌شوند. هدف ها در واقع قصد نهایی تعلیم و تربیت بوده و یا نتایجی را مشخص می سازند که انتظار می رود، پس از اجرای یک برنامه درسی ، بتوان در رفتار یادگیرنده مشاهده نمود.(کیامنش، ۱۵:۱۳۸۸). هدف در فرایند آموزشی چیزی جز حد یادگیری نیست می­باشد.(ملکی، ۱۳۸۶). در واقع یک برنامه درسی که به قصد ایجاد تغییرات در رفتار یادگیرنده اجرا می‌شود، این تغییرات را همان اهداف برنامه می نامند.مثلا هدف اصلی در آموزش ریاضی که باید در برنامه های درسی ریاضی لحاظ شود، ایجاد و توسعه قدرت درک و فهم، استدلال، حل مساله، و تلفیق مقوله های مختلف ریاضی و ارتباط انها با سایر مقولات است.(ابراهیم کافوری و دیگران، ۵۲:۱۳۹۴)

محتوا

محتوا، دانش( حقایق، تبیین ها، اصول، تعاریف) مهارت ها و فرایند ها ( کنجکاوی، مشاهده، تفسیر یافته ها، طراحی تحقیق، اجرای ازمایش، ایجاد ارتباط و) و ارزش ها (اعتقاد، به خوب و بد، صحیح و غلط و علاقه به علم و ) است. (هیمان به نقل از لوی ترجمه مشایخ، ۱۳۸۶). درواقع منظور از محتوای یک ماده درسی عبارت است از دانش­سازمان­یافته و اندوخته­شده، اصطلاحات ، اطلاعات، واقعیت، قوانین، اصول، روشها، مفاهیم، تعمیم ها، پدیده ها مسایل مربوط به همان ماده درسی است.(قورچیان، ۱۳۷۴)

ملکی در تعریف محتوای برنامه درسی بیان میکند: مجموعه مفاهیم، مهارت ها و گرایش هایی که برنامه ریزانآن را انتخاب و سازماندهی میکنند و تعامل یاددهی-یادگیری معلم و شاگرد را تولید میکند.(ملکی، ۱۲۶:۱۳۸۹).

ارزشیابی 

در مطالعات برنامه درسی شامل ارزشیابی برنامه درسی و ارزشیابی یادگیرنده یا همان ارزشیابی پیشرفت تحصیلی می باشد.(اسکایرو، ۲۰۰۸؛ به نقل از مظاهری،۱۳۹۵) ارزشیابی فرایندی است که به منظور تصمیم گیری درباره اینکه فعالیت های آموزشی معلم و کوشش های یادگیری دانش اموزان به نتایج مطلوب انجامیده است، صورت می‌گیرد.

روش های یاددهی یادگیری

روش های تدریس از عناصر اصلی برنامه درسی سات. و در فرایند آموزش و یادگیری نقش بارزی را ایفا میکند. تحقق هدف های آموزشی از طریق کاربرد روش ها و فنون تدریس امکان می یابد. در برنامه درسی سعی بر این است با انتخاب محتوای مناسب ، به ایجاد یادگیری و تغییر رفتار مطلوب پرداخته شود. شیوه ارائه محتوا یا روشی که طی آن سعی میشود، تغییرات مورد نظر در یادگیرنده ایجاد شود.

روش تدریس و یا راهبرد یاددهی یادگیری نامیده می‌شود. در روش های یاددهی یادگیری ، مواردی چون نحوه ارائه دانش، تغییر نگرش و آموزش مهارت های مورد نظر توسط معلم به دانش اموز ، چگونگی ارتباط معلم با یادگیرنده، نحوه استفاده از امکانات و تجهیزات در فرایند آموزش، نحوه و میزان مشارکت یادگیرنده در امر یادگیری ، چگونگی ارتباط یادگیرندگان با یکدیگر، با محیط، مواد و با وسایل و امکانات آموزشی مورد توجه قرار می‌گیرد.(میرزابیگی:۲۱۱:۱۳۸۸).

3_

ما در جامعه ای زندگی میکنیم که در آن پیوسته دانش جدید کشف شده و ثابت میشود دانش قدیم اشتباه بوده است با درک اینکه دانش اموزان میباید برای تطبیق یافتن با نیازهای جامعه ای که به سرعت تغیر میکند آماده باشند معلمان می بایست آنچه را به دانش آموزان ارائه میکنند دوباره ارزیابی نمیایند.این حقیقت که میزان وسیع تری از اهداف در مدارس جستجو میشود نیاز به یک برنامه ریزی دقیق را مورد تاکید قرار میدهد(صفحه ۱۲ و ۱۳)

4_

معلم با مسائلی چون انتخاب، مناسبت، مقایسه و تطابق دروس انتشار یافته با نتایج پروژه های ملی در زمینه برنامه ریزی روبرو است.برخورد معقولانه با مراحل منطقی برنامه ریزی درسی به معلم کمک میکند این نوع مشکلات را بر اساس داوری های محکم و مستدل حل کند.همچنین معلمان را قادر خواهد ساخت که وقتی تصمیم خود را گرفتند این یافته ها را به طرز موثری در برنامه درسی خویش ترکیب نمایند و نیز کمک خواهد کرد که منفرداً یا به همراه همکارانشان بر اساسی درست برنامه ریزی کنند.فعالیتهایی از این قبیل نقشی حیاتی در حرفه ای ساختن حقیقی معلمان بازی میکند.(صفحه ۱۸ و ۱۹ و۲۰)

باتشکر 

فرشته خادمی

فصل۱:نیازبه برنامه درسی

1_حداقل سه تعریف از برنامه ریزی درسی را از سه منبع مختلف با ذکر منبع نوشته سپس تعریف شخصی خود را ارائه دهید.

_برنامه ریزی درسی شامل سازماندهی یک سلسله فعالیت های یاددهی و یادگیری به منظور ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار یادگیرنده ها و ارزشیابی میزان تحقق این تغییرات است.(یارمحمدیان،1389)

_برنامه درسی عبارت از پیش بینی و تهیه مجموعه فرصت های یادگیری برای جمعیتی مشخص به منظور نیل به آرمان ها و هدف های آموزش و پرورش است که معمولا در مدرسه انجام میگیرد.(ایمانی،محمدنقی،پارسی،فرسته،1386،کلیات برنامه ریزی، تهران:فرهنگ سبز)

_طرح،اجرا و ارزشیابی فعالیت های یاددهی_یادگیری به منظور ایجاد تغییرات اساسی در یادگیرنده.(جعفری ثانی،حسین، 1382،مقدمات و مبانی برنامه ریزی آموزشی و درسی،چاپ:اول،مشهد:نیشر)

_وکیلیان معتقد است که برنامه ریزی درسی به طراحی عناصر و عوامل مختلف یادگیری مربوط میشود و فرآیند یادگیری تابع عوامل گوناگونی است که هر یک از آنها در جریان و چگونگی یادگیری تاثیر دار.(وکیلیان،منوچهر،1386،مبانی برنامه ریزی درسی،چاپ:اول،همدان:فراگیر هگمتانه)

_برنامه ریزی درسی به عنوان فرآیند عبارت است از :به مجموعه فعالیت هایی اطلاق می شود که معطوف به تولید تدابیری برای تنظیم تعاملات شرکای فرآیند یاددهی_یادگیری در موقعیت تربیتی است.(موسی پور،نعمت اله،1391،مباحث کلاسی دوره دکتری درس برنامه ریزی درسی دوره ابتدایی،دانشگاه علامه طباطبایی)

***از نظر من برنامه ریزی درسی یعنی مشخص کردن فعالیت هایی که قراره برای آموزش و پرورش متربی انجام دهیم ، پیش بینی هدف و مقصد نهایی که میخواهیم به آن برسیم***

2_عناصر چرخه برنامه ریزی را نام برده و هرکدام را به طور خلاصه توضیح دهید.

_هدف:

هدف جهت دهنده به نظام آموزشی است.هدف سنگ زیر بنای آموزشی است.یکی از حیاتی ترین عناصر در فرآیند برنامه

ریزی درسی،تعیین هدف یا اهداف می باشد و برنامه ها برای دستیابی به آن،طراحی و سپس اجرا می شوند.تمام کارها و وضایف اعم از نیازسنجی،تعیین محتوا،روش تدریس،اجرا و ارزشیابی به منظور دستیابی به اهداف شکل میگیرند و عملی می شوند.

هدف ها در واقع قصد نهایی تعلیم و تربیت بوده و یا نتایجی را مشخص می سازند که انتظار میرود،پس از اجرای یک برنامه درسی،بتوان در رفتار یادگیرنده مشاهده نمود.(کیامنش،1388)

در واقع یک برنامه درسی که به قصد ایجاد تغییرات در رفتار یادگیرنده اجرا میشود،این تغییرات را همان اهداف برنامه می نامند.مثلا هدف اصلی در آموزش ریاضی که باید در برنامه درسی ریاضی لحاظ شود، ایجاد و توسعه قدرت درک و فهم،استدلال،حل مسئله و تلفیق مقوله های مختلف ریاضی و ارتباط آنها با سایر مقولات است.

(ابراهیمکافوری،کیمیا،ملکی،حسن،خسرو یبابادی،علی اکبر،1394،بررسی نقش عناصر برنامه درسی کلاین در افت تحصیلی ریاضی سال اول دوره متوسطه از دیدگاه شرکای برنامه درسی،مجله پژوهش در برنامه ریزی درسی،شماره44،بهار،)

_محتوا:

محتوا،دانش(حقایق،تبیین ها،اصول،تعاریف)مهارت ها و فرآیند ها (کنجکاوی،مشاهده،تفسیریافته ها،طراحی تحقیق،اجرای آزمایش ایجاد ارتباط و.)و ارزش ها(اعتقاد به خوب وبد،صحیح و غلط و علاقه به علم و.)است.(هایمان به نقل از لوح ترجمه مشایخ،1386)

در واقع منظور از محتوای یک ماده درسی عبارت است از دانش سازمان یافته و اندوخته

شده،اصطلاحات،اطلاعات،واقعیت،قوانین،اصول،روش ها،مفاهیم،تعمیم ها،پدیده ها،مسائل مربوط به همان ماده درسی هستند.(قورچیان،نادرعلی،1384،طراحی و مهندسی برنامه درسی در هزاره سوم،تهران:نشر فراشناختی اندیشه)

ملکی در تعریف محتوای برنامه درسی بیان می کند:مجموعه مفاهیم،مهارت ها و گرایش هایی که برنامه ریزان آن را انتخاب و سازماندهی میکنند و تعامل یاددهی_یادگیری معلم و شاگرد را تولید میکند.(ملکی،حسن،126:1389)

_روش ها:

روش های تدریس از عناصر اصلی برنامه درسی است و در فرآیند آموزش و یادگیری نقش بارزی را ایفا میکند.تحقق هدف های آموزشی از طریق کاربرد روش ها و فنون تدریس امکان می یابد.در برنامه درسی سعی بر این است با انتخاب محتوای مناسب،به ایجاد یادگیری و تغییر رفتار مطلوب پرداخته شود.شیوه ارائه محتوا یا روشی که طی آن سعی میشود،تغییرات مورد نظر در یادگیرنده ایجاد شود ،روش تدریس یا راهبردی یاددهی_یادگیری نامیده میشود.در روش های یاددهی_یادگیری،مواردی چون نحوه ارائه دانش،تغییر نگرش و آموزش مهارت های مورد نظر توسط معلم به دانش آموز،چگونگی ارتباط معلم با یادگیرنده،نحوه استفاده از امکانات و تجهیزات در آموزش،نحوه و میزان مشارکت یادگیرنده در امر یادگیری،چگونگی ارتباط یادگیرندگان با یکدیگر،با محیط،مواد و با وسایل و امکانات آموزشی مورد توجه قرار می گیرد.(میرزالیگی،311:1388)

_ ارزشیابی:

ارزشیابی در مطالعه برنامه درسی شامل ارزشیابی برنامه درسی و ارزشیابی یادگیرنده یا همان ارزشیابی پیشرفت تحصیلی می باشد.(اسکایرو،2008؛به نقل از مظاهری،حسن،1395،الگوی طراحی برنامه درسی شایستگی محور دوره ابتدایی

مبتنی بر اسناد تحول بنیادین،رساله دوره دکتری،دانشگاه آزاد اسلامی)

3_با کمک سایر منابع علت نیاز به برنامه ریزی درسی را بطور مختصر بیان نمایید.

با درک اینکه دانش آموزان می باید برای تطبیق یافتن با نیاز های جامعه ای که به سرعت تغییر میکند آماده باشند،معلمان میبایست که آنچه را که به دانش آموزان ارائه می کنند دوباره ارزیابی نمایند.این حقیقت که میزان وسیعتری از اهداف در مدرسه جستجو می شود،نیاز به یک برنامه ریزی دقیق را مورد تایید قرار می دهد.

اثرات سودمند برنامه ریزی درسی از نظر عزیز ولی پور عبارتند از:

_برنامه ریزی روشی مناسب برای پاسخ به نیازهای ماست؛امروزه نیاز اصلی ما موفقیت تحصیلی است.

_برنامه ریزی موجب افزایش تمرکز می شود.

_برنامه ریزی باعث کاهش اضطراب و فشار روانی می شود.

_برنامه ریزی باعث تقویت اراده و قدرت تصمیم گیری می شود.

_برنامه ریزی موجب خوشبینی به آینده و امیدواری است.

برنامه ریزی متضمن تعیین هدف ها و مقاصد سازمان وتهیه نقشه و برنامه کار است.برنامه ها نشان می دهند که هدف ها چگونه باید تحقق یابند.(استیفن پی،رابینز،1398)

4_برنامه ریزی درسی چه کمکی به معلم میکند.

معلمانی که برنامه ریزی می کنند انتظارات خود را به دانش آموزان منتقل می نمایند در نتیجه پیشرفت علمی و یادگیری آنان را بالاتر می بردند.

همچنین برنامه ریزی باعث جهت دهی موثر و روشن فعالیت ها میشود.

معلم با برنامه ریزی می تواند رفتار دانش آموزان را پیش بینی و تصویر سازی کند و بهترین راهکار را برای برخورد با آن رفتارها انتخاب کند.

شرکت در فعالیت های برنامه ریزی درسی به شکل همکاری و تشریک مساعی می تواند به طور عظیمی منجر به افزایش آثار یا صفات حرفه ای در معلمان گردد.

برنامه ریزی به فعالیت های معلم نظم می دهد و از ایجاد آشفتگی در فعالیت ها جلوگیری می کند.

برنامه ریزی امکان اشتباه در انتخابات را کاهش می دهد و احتمال رسیدن به هدف و موفقیت را بیشتر می کند.

برنامه ریزی باعث می شود آموزش کیفیت بهتری داشته باشد و از زمان به طور مفیدتری استفاده شود.

زهرا خاکی

نقد از جاهلیت تا جاهلیت

با توجه به مقاله بسیار مفید شما و با توجه به تحقیقات بنده این چنین نقد و برسی می کنم.

پیامبر اکرم فرمودند:

مَنْ ماتَ وَ لَمْ یَعْرِفْ إمامَ زَمانِهِ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّة؛ هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناخته باشد، به مرگ جاهلى مرده است.

در واقع پیامبر فرموده است که من در بین دو جاهلیت مبعوث شدم که جاهلیت دومی از جاهلیت اولی بسیار مخرب تر است.

جاهلیت اول را که همان جاهلیت اعراب است و شما ذکر کردید و راجع به آن بحث شد.

و با توجه به جاهلیت اعراب میتوان شاخص‌های جاهلیت را بررسی کرد.

مثلاً همانطور که شما در مقاله از جاهلیت تا جاهلیت شرح دادید از شاخص های جاهلیت این بود که:

_اعراب غذاهای ناجور می خوردند.

_دختران را زنده به گور میکردند.

_تبرج داشتند.خلخال به پای ن می بستند.

_تجمل گرایی داشتند.

این شاخص‌ها را اگر بگذاریم کنار اینها می‌شوند شاخص‌های جاهلیت.

پیامبر فرمودند که نباید چنین چیزهایی باشد.

حالا می‌خواهیم جاهلیت قدیم را با جاهلیت جدید مقایسه کنیم.

در قدیم دختران را زنده به گور می کردند اما حالا نه تنها جنین دختر بلکه پسر را هم سقط جنین می کنند.

و از آنها به عنوان غذا یا در لوازم آرایشی استفاده می کنند.

گیاهان در رستورانهای شیک ژاپنی،ایتالیایی،اسپانیایی،چینی،سوپ جنین به عنوان غذا سرو میشود.

همچنین یکی از سناتورهای آمریکایی گفت:در نوشابه کوکاکولا و پپسی از کبد جنین به عنوان طعم دهنده استفاده می شود.

پس مشاهده می‌کنیم که جاهلیت دومی نسبت به جاهلیت اعراب بسیار گسترش پیدا کرده است.

از شاخص‌های دیگر جاهلیت گفتیم تبرج گرایی تجمل‌گرایی.

واژه تبرج از برج ساختن می آید یعنی همان طور که شما مشاهده می کنید روز به روز شرکت ها و خانه ها بزرگتر و با تجملات بیشتری ساخته می شوند. جاهلیت طوری گسترش پیدا کرد که فقط تجمل برای مردم مهم باشد.

مثلا فرد می‌گوید که چه بپوشم که بیشتر در چشم مردم دیده شود این نوعی تبرج است.

وبه همین خاطر بود که پیامبر فرموده این جاهلیت دومی بسیار مخرب تر از جاهلیت اولی است. طوری بوده که پیامبر وقتی از جاهلیت دومی برای اصحاب صحبت می کرد،اصحاب پیامبر می گفتند: یا رسول الله آیا واقعاً همچنین مردم جاهلی در آینده وجود دارند؟

تعجب می‌کردند و چنین چیزی را باور نمی کردند. و می گفتند امکان ندارد که چنین جاهلیتی به وجود بیاید اما حالا مشاهده می کنیم که بسیار بسیار گسترش پیدا کرده است.

پیامبر (ص) فرمودند: نگه داشتن دین در آخرامان مانند نگه داشتن آتش در کف دست است.

فاطمه پورگیر

۱- چرخه برنامه ریزی درسی شامل چه مراحلی است؟

تجزیه و تحلیل شرایط - گزینش هدف‌ها - گزینش و سازماندهی روش‌ها - گزینش و سازماندهی محتوا - ارزشیابی

(ص ۲۲ کتاب)

۲-معلم را به عنوان یک عنصر اساسی تاثیر گذار در فرایند برنامه ریزی درسی تحلیل نمایید:

هر معلم ممکن است دارای شایستگی‌ها و یا ضعف‌هایی است که این‌ها باید در برنامه‌ریزی درسی حساب شود. دانستیم که معلم باید مراقب باشد که تعادل در برنامه درسی را رعایت کند و همچنین بداند اگر علایق خود را بر دانش آموزان تحمیل کند ممکن است خطراتی به وجود آیندو  به آن خطرات آگاه باشد ولی در بیشتر موارد  ممکن است از این طریق بیشتر اهدافی که کارکنان آنها را مطلوب می‌دانند، با استفاده از استعداد‌ها، علایق و سرگرمی‌های معلمان، دست پیدا کرد. به عنوان مثال فعالیت‌هایی مثل: گروه آوازی و موسیقی مدرسه، کلوپ عکاسیّ شظرنجُ علاقه‌ی عمیق معلم به مسافرت و غیره

بسیاری از معلمان آماده‌اند که برای جبران ضعف‌هایشان از هیچ کوششی دریغ نکنند به عنوان مثال با انجام کارهایی مثل مطالعه بیشتر، م با همکاران، آموزش ضمن خدمت و آزمایش مهارت‌های جدید تدریس.

(ص ۲۴ و ۲۵ کتاب)

۳-دانش آموزان را به عنوان عنصر اساسی فرآیند برنامه ریزی درسی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهید:

معلم تنها قسمتی از کل سیستم نیست بلکه تا حدی کنترل کننده آن یا کنترل کننده قسمتی از آن میباشد.اولین عامل مهمی که مورد توجه معلمان قرار میگیرد دانش آموزان هستند . همه معلمان میدانند که دانش آموزان باهم تفاوت دارند و هیچ دوتایی شبیه هم نیستند .بعضی از این تفاوت ها آشکار هستند و معلم در نگاه اول متوجه آنها میشوند و بعضی از تفاوت ها ممکن است مدت ها طول بکشد تا خود را نشان بدهد. ( ص ۲۸ کتاب )

۴-منظور از توجه به محیط در برنامه ریزی درسی چیست؟

معلم بایدنفوذ خانواده و گروه همگن و درواقع کل نفوذها سابق برکودک را شناخته آنهارا در طرح ریزی برنامه درسی به حساب آورده و نفوذهای مثبت را به عنوان امتیاز به کاربرده و بکوشد بر تاثیرات منفی غلبه کند. (ص ۳۲ کتاب)

۵-چرا باید ساختمان مدرسه در فرایند برنامه ریزی درسی مورد توجه قرار گیرد؟شرح دهید:

فضا جنبه دیگر این عوامل است که باید درمورد آن فکر جدی کرد.مطمئنا حداکثر استفاده از فضای در دسترس امتیازی است که باید درتمام مدارس بدان دست پیدا کرد.البته این مستم برنامه ریزی تمام کارکنان مدرسه است،همانطورکه استفاده از تسهیلات در دسترس وتجهیزات مدرسه وهمکاری دراجرای نقشه هامستم برنامه ریزی می باشد.مدرسه ای که درآن دانش آموزان اینگونه بطورفردی و در گروه های کوچک همکاری کرده اند،این احساس را به بازدیدکنندگان می دهد که آزادی فراوانی به دانش آموزان داده شده است. (ص ۳۳ کتاب)

۶-منظور از جو مدرسه چیست؟توضیح دهید:

عبارت است از مجموع کلی کلی ارزش‌ها و گرایش‌های آ»‌ها که در مدرسه منعکس می‌کند زیرا که جو مدرسه به خاطر ماهیت سرایت کننده‌اش در هر جنبه از برنامه درسی نفوذ می‌کند. (ص ۳۴ کتاب)

نیلوفر طیبی 

1-تعریف کتاب از برنامه ریزی درسی 

برنامه ریزی فرصت های یادگیری در جهت ایجاد تغییرات مطلوب در دانش آموزان و ارزیابی میرانی که این تغییرات صورت گرفته است معنایی است که از برنامه ریزی درسی گرفته می شود. 

2-جعفری ثانی (1382)برنامه ریزی درسی را اینگونه تعریف می‌کند : طرح، اجرا و ارزیابی فعالیت‌های یاددهی - یادگیری به منظور ایجاد تغییرات اساسی در یاد گیرنده. (جعفری ثانی، حسین (1382)،مقدمات و مبانی برنامه ریزی آموزشی و درسی. چاپ :اول، مشهد، نیکو نشر 

3_ برنامه ریزی درسی پیش بینی کلیه فعالیت‌هایی است که دانش آموز تحت رهبری و هدایت معلم در مدرسه و گاهی خارج از آن برای رسیدن به هدف های معین باید انجام دهد. 

4_برنامه ریزی درسی عبارتند از پیش بینی و تهیه مجموعه فرصت های یادگیری برای جمعیتی مشخص به منظور نیل به آرمان‌ها و هدف های آموزش و پرورش است که معمولا در مدرسه انجام می‌گیرد. 

منبع  موارد 3 و 4:ایمانی، محمد نقی، پارسی، فرشته (1388)،کلیات برنامه ریزی، تهران، فرهنگ سبز. 

5_تعریف برنامه ریزی از دیدگاه شخصی :

برنامه ریزی عبارت است از فراهم آوردن فرصت‌های یادگیری برای ایجاد تغییرات مطلوب در دانش آموزان و هماهنگی بین عناصر مختلف آموزشی از جمله روش‌های تدریس، ویژگی های دانش آموزان، ابزار و وسایل آموزشی و… وهم چنین پیش بینی کلیه فعالیت هایی که دانش آموزان تحت رهبری معلم برای نیل به هدف آموزشی انجام می‌دهند. 

جواب سوال 2:عناصر چرخه برنامه ریزی :(کتاب) 

1.هدف :فراهم آوردن تمام منابع دانش و داوری‌های بصیرانه در مورد اهداف تدریس 

2.روشها و مواد و محتوا :تهیه و امتحان روش‌ها و مواد آموزشی بکار رفته در مدارس. 

3.ارزیابی :ارزیابی میزانی که کار برنامه ریزی شده درواقع به هدف هایش رسیده و انتظار داریم که در این مرحله افکار جدیدی درمورد خود اهداف به وجود آید. 

4_بازخورد :باز خورد به دست آمده از تمام تجربیات و نقطه شروعی برای مطالعات بیشتر. این مرحله دلالت بر این دارد که برنامه ریزی یک جریان دورانی است و هرگز پایان ندارد. 

. این 4 جنبه از درون به یکدیگر وابسته اند و تغییرات هر جنبه ممکن است بر همه جنبه ها اثر گذارد. 

. ارزیابی و باز خورد در عناصر چرخه برنامه ریزی عنوان ارزشیابی گرفته اند. 

جواب سوال 3:

(کتاب) باافزایش دانش باید در آنچه می بایست برای یاد دادن انتخاب نمود دقت بیشتری کرد و در اینکه یاد گیری چگونه باید صورت گیرد تجدید نظری کرد. با درک اینکه دانش آموزان  می بایست برای تطبیق یافتن با نیاز های جامعه ای که به سرعت تغییر می‌کند آماده باشند. معلمان می‌بایست آنچه را به دانش آموزان اراعه می‌کنند دوباره ارزیابی نمایند. این حقیقت که میزان وسیع تری از اهداف در مدرسه جست وجو می‌شود نیاز به یک برنامه ریزی دقیق دارد.هم چنین باتوجه به انواع بیشتری از روش‌های تدریس، استفاده وسیع تر از وسایل آموزشی و تغییرات قابل ملاحظه در گرایش به رشته ها وروابط بین معلمان و دانش آموزان باید به برنامه ریزی اهمیت بسیاری داد. 

جواب سوال 3: (برنامه ریزی درسی، بای محمد چندری، blogfa. Com, یار محمدیان ،1389)

مربیان و برنامه ریزان امروز نیاز به طراحی، هدایت و سازماندهی تجربیاتی دارند که یادگیرندگان در خلال آنها درک و فهم به دست آورند نه اینکه صرفا اطلاعات و مهارت های انتزاعی و ساده ای را یاد بگیرند و به خاطر بسپارند. بنابراین تدریس و آموزش و باور ها نیازمند تغییر اساسی خواهد بود که این تغییر و تحولات مستم شناخت عمیق تر ماهیت برنامه ریزی درسی، مبانی آن و انواع الگو هاو مدلهای برنامه ریزی درسی و ارزشیابی آموزشی است.

جواب سوال 4:(نوشته شده توسط آقای عبدالله پور (گرایش مدیریت و برنامه ریزی) در چهارشنبه 29 آذر 1391ساعت 12:35.هیوا) 

 aabdollpour. blogfa. Cam

_کمک به مدیریت و سازماندهی کلاس 

_زمان بندی فعالیت‌های کلاسی و ایجاد توازن در آنها 

_حرکت منطقی از یک مرحله به مرحله  دیگری از تدریس 

_بکار گیری ابزارهای آموزشی و منابع یادگیری مناسب در تدریس 

_هدایت و نظارت بر یادگیری و فعالیت‌های دانش آموزان 

_اراعه دستور العمل های شفاف به دانش آموزان درمورد فعالیت‌های درسی 

_شروع و خاتمه هدفمند درس 

_ جهت دهی روشن و واضح و مثبت 

_بازخورد مثبت در آغاز کار 

_وضع قوانینی ساده و موثر 

((بیتا انکالی بوشهر))

۱.تعاریف برنامه ریزی درسی:

الف)برنامه ریزی درسی به مجموعه فعالیت‌های اطلاق می شود که معطوف به تولید تدابیری برای تنظیم معاملات، شرکای فرایند یاددهی یادگیری در موقعیت تربیتی است.(موسی پور. نعمت الله۱۳۹۱.مباحث کلاسی دوره ی دکتری .درس برنامه ریزی درسی.دوره ابتدایی.دانشگاه علامه طباطبایی)

ب) برنامه ریزی درسی شامل سازماندهی یک سلسله فعالیت های یاددهی یادگیری به منظور ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار یادگیرنده ها و ارزشیابی میزان تحقق این تغییرات است.(مقدمات برنامه ریزی درسی و آموزشی.محمد حسین پروند)

ج) برنامه ریزی درسی در میان عامه مردم و دانش آموزان و دانشجویان بیشتر مبنای تعیین برنامه‌ریزی برای خواندن دروس و کتاب هاست که به طور کلی با مفهوم علمی برنامه ریزی درسی متفاوت است.(ملکی.حسن. برنامه ریزی درسی.انتشارات مدرسه.صفحه ۲۰ _۲۵)

نظر شخصی: شامل طراحی و تدوین فعالیت‌هایی است به منظور  ایجاد تغییر و رفتار مطلوب در یادگیرنده در طی فرایند یاددهی یادگیری می باشد.

۲.عناصر چرخه برنامه ریزی:

هدف_محتوا_روش تدریس_ ارزشیابی

هدف: برنامه ریزان درسی با تحلیل هدفهای کلی و جزئی برنامه‌ریزی را شروع می کنند. هدف‌ها در حیطه های برنامه ی درسی سازمان می یابند. چهار حیطه باید در  سازماندهی هدف ها مورد توجه باشد:رشد شخصی،روابط انسانی،مهارتهای یادگیری،تخصصی کردن

محتوا: انتخاب محتوا به چیستی برنامه درسی مربوط می‌شود. محتوا، ماده برنامه درسی است و عبارت است از آنچه باید آموخته شود و محتوا حقایق ،مفاهیم، اصول نظریه ها و تعمیم ها را در بر می‌گیرد.

روش تدریس: مجموعه فعالیت ها و مراحل تجربی است که برای نیل به هدف معینی انجام می شود و بهترین روش،روشی اس که با صرف کمترین مدت و با توجه به امکانات موجود بیشترین بهره و نتیجه را داشته باشد.

ارزشیابی: آخرین مرحله مدل ارزشیابی است.در این مرحله برنامه ریزان و معلمان از فنون ارزشیابی که بتواند تصویر درستی از ارزش موفقیت برنامه درسی ارائه دهد استفاده می‌کنند. ارزشیابی باید روی طرح و برنامه درسی ،کیفیت آموزش و رفتارهای یادگیرنده تمرکز یابد.

(فتحی واجارگاه.کوروش(۱۳۸۸).اصول و مفاهیم برنامه ریزی درسی.تهران. انتشارات بال)

(کتاب مقدمات برنامه ریزی درسی دکتر حسن ملکی)

(روش تدریس فارسی ابتدایی.کتاب درسی مراکز تربیت معلم.کد۶۰۰۴.انتشارات اموزش و پرورش)

۳.علت نیاز به برنامه ریزی درسی به طور مختصر:

برنامه ریزی درسی و آموزشی برای غنای فرهنگی و اعتلای کیفیت زندگی لازم است. بقاء رشد و کمال انسانی و اجتماعی به آموزش و پرورش و برنامه‌ریزی آموزشی آن متکی است پس امری حیاتی ست. از طرفی برنامه‌ریزی متضمن داشتن هدف ،هماهنگی فعالیت ها و افزایش بازدهی بوده و نداشتن آن موجب نابسامانی و اتلاف نیروی کار،بودجه و زمان خواهد بود.(مبانی برنامه ریزی آموزشی.دکتر بهرام محسن پور.انتشارات سمت.تهران ۱۳۷۹)

۴.برنامه ریزی چه کمکی به معلم میکند:

اتخاذ تصمیم های درست و مناسب، تعامل بیشتر و بهتر بین معلم و دانش آموز،بازتاب در عمل تدریس، تصمیم‌گیری بهتر در مورد محتوا و روش تدریس مناسب برای گروه های خاص دانش آموزی(مشایخ.۱۳۸۳.ص ۶۳)

شمشیری

نقد جاهلیت :

با توجه به بررسی مقاله مفید و ارزنده شما استاد عزیز و اطلاعاتی که بنده داشتم به عرض می رسانم که

جاهلیت اول مربوط به جاهلیت اعراب می باشد و جاهلیت دوم که بسیار گسترش پیدا کرده است جاهلیت در همین عصرماست.

پیامبر اسلام (ص) فرمودند:

من در بین دو جاهلیت مبعوث شدم که جاهلیت دومی بسیار مصیبت‌بار تر ازجاهلیت اولی می باشد.

در جاهلیت اعراب صفات ناپسندی وجود داشت که در هنگام بررسی و مقایسه آن با جاهلیت امروزی متوجه می شویم که این صفات و کارهای  ناپسند  بسیار گسترش پیدا کرده است.

از شاخصه های اعراب جاهلیت این بود که:

 شرب خمر داشتند، 

تبرج و تجمل گرا بودند ،

دختران را زنده به گور میکردند،

 غذا های ناپسند می خورند و .

همین شاخصه ها را با عصر امروزی مقایسه کنیم می‌بینیم علاوه بر اینکه این شاخصه وجود دارند ، بلکه صد برابر بیشتر هم شده اند.

 و بسیاری از مردم هم متوجه نیستند که در چاه عمیق نادانی و جهالت فرو رفته اند‌.

مقاله شما بسیار مفید بود چرا که دانشجویان را به خواندن آن ترغیب و تشویق می کرد و به علاوه سوال هایی در ذهنمان به وجود می آورد که شما به وضوح در مقاله توضیحات و پاسخ آن را داده بودید.

بعلاوه سخنانی که درباره جاهلیت گفته می‌شد از زمان پیامبر و قرآن بود.

سیر تحول جاهلیت را شما به خوبی نشان دادید .

روایتی داریم از رسول اکرم هنگامی که برای اصحاب خود صحبت می کردند ؛

می فرمودند زمانی می رسد که انسان ها به مصیبت بارترین حالت جاهلیت می رسند  و از شاخصه های جاهلیت برایشان می گفت و اصحاب حیران و متعجب شده و گویا باور نمی‌کردند ‌.

حال می ببینم که جاهلیت در زندگی ما به طرز فجیعی گسترش یافته است.

پیامبر فرمودند که :نگه داشتن دین در آخر امان از نگه داشتن آتش در کف دست بسیار سخت تر است.

بنده از مقاله شما بسیار استفاده مفید داشتم و اطلاعات خوب و معتبری را دریافت کردم .

مرضیه شفیع

 1. حداقل سه تعریف از برنامه ریزی درسی از سه منبع مختلف با ذکر منبع نوشته ، سپس تعریف شخصی خود را ارائه دهید .

_ برنامه ریزی درسی شامل سازماندهی یک سلسله فعالیت های یاددهی و یادگیری است به منظور ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار یادگیرنده و ارزشیابی میزان تحقق این تغییرات است . (یار محمدیان،محمد حسین و همکاران . ۱۳۸۹ . مدیریت و برنامه ریزی آموزشی . چ ۱ . ناشر دانشگاه علوم پزشکی اصفهان) 

_ برنامه ریزی درسی طرح و نقشه ای است از آنچه باید تحت نظر مرکز آموزشی یاد گرفته شود. این طرح ، اهداف ، محتوا ، روش های یادگیری توسط معلم ، فعالیت ها و تجربیات یادگیری فراگیران ، وسایل و مواد آموزشی ، شرایط و امکانات را در بر میگیرد . (میرزابیگی ، علی ۱۳۸۰ . برنامه ریزی درسی و طرح درس در آموزش رسمی و تربیت نیروی انسانی . ناشر سیطرون)

_ طرح ، اجرا و ارزشیابی فعالیت های یاددهی_یادگیری به منظور ایجاد تغییرات اساسی در یادگیرنده را برنامه ریزی درسی گویند. برنامه ریزی درسی یکی از مهم ترین شاخه های مطالعات برنامه درسی است که به تدوین ، اجرا و ارزشیابی برنامه درسی می پردازد . (جعفری ثانی،علی ۱۳۸۴ . برنامه ریزی درسی و آموزشی. چ ۲۲ . ناشر آگه)

*** برنامه ریزی درسی شامل یک سری فعالیت های منظم و پیش بینی شده و فعالیتی است در جهت فرآیند یاددهی و یادگیری و می توان گفت نتیجه ی آن برنامه درسی است ، همچنین شامل فرایند هایی ست که دانش آموزان برای رسیدن به اهداف معین شده باید انجام دهند تا به شرایط مطلوب برسند . **

2. با کمک سایر منابع علت نیاز به برنامه ریزی درسی را بطور مختصر بیان نمایید .

عمل بدون برنامه ریزی دلیل هر شکستی است . برنامه ریزی برای آینده یکی از لازمه های موفقیت فردی است . اینکه دانش آموزان می بایست برای تطبیق یافتن با نیاز های جامعه ای که به سرعت تغییر می کند آماده باشند ، معلمان باید به آنچه که به دانش آموزان یاد می دهند بررسی های لازم را انجام دهند . این حقیقت که میزان وسیعی از اهداف ، در مدرسه جستجو می شوند ، نیاز به برنامه ریزی را مورد تاکید قرار می دهد و نبود آن باعث ایجاد مشکل در دستیابی به اهداف مورد نظر می شود .

برنامه ریزی متضمن تعیین هدف ها و مقاصد سازمان و تهیه نقشه و برنامه کار است . برنامه ها نشان می دهند که هدف ها چگونه باید تحقق یابند . ( استیفن پی . رابینز ۱۳۹۸ . مترجمان دکتر علی پارسائیان و محمد اعرابی . چ ۳۰ . ناشر دفتر پژوهش های فرهنگی)

3. عناصر چرخه برنامه ریزی را نام برده و هرکدام را به طور خلاصه توضیح دهید .

جدید ترین دسته بندی مطرح در زمینه عناصر برنامه درسی از " اکر " است که شامل ۱۰ عنصر : اهداف ، محتوا ، روش ها ، ارزشیابی ، منطق ، فعالیت های یادگیری ، مواد و منابع ، زمان ، فضا و گروه بندی است .

_ اهداف : هدف جهت دهنده به نظام آموزشی است . هدف سنگ زیربنای آموزشی است . اهداف ، عناصر اصلی برنامه ریزی بوده و برنامه ها برای دستیابی به آن طراحی و سپس اجرا می شوند . هدفها درواقع قصد نهایی تعلیم و تربیت بوده و یا نتایجی را مشخص می سازند که انتظار می رود پس از اجرای یک برنامه درسی ، بتوان در رفتار یادگیرنده مشاهده نمود . (کیامنش ، علیرضا ، ۱۳۸۸ . ارزشیابی آموزشی . ناشر مرکز نشر دانشگاهی) 

_ محتوا : محتوا ، دانش (حقایق ، تبیین ها ، اصول ، تعاریف) ، مهارت ها و فرآیند ها (کنجکاوی ، مشاهده ، ایجاد ارتباط و .) و ارزشها (اعتقاد به خوب و بد ، صحیح و غلط و علاقه به علم و .) است . در واقع منظور از محتوای یک ماده درسی عبارت است از دانش سازمان یافته و اندوخته شده، اصطلاحات ، اطلاعات ، واقعیت ، تعمیم ها و پدیده های مربوط به همان ماده درسی است . (قورچیان ، نادر علی ۱۳۸۴. طراحی و مهندسی برنامه درسی در هزاره سوم. تهران : نشر فراشناختی اندیشه)

_ روش ها : روشها از عناصر اصلی برنامه ریزی است و نقش مهمی دارد . تحقق هدف های آموزشی از طریق کاربرد روشها و فنون تدریس امکان می یابد . در روش مواردی چون نحوه ارائه دانش ، نحوه استفاده از امکانات ، چگونگی ارتباط یادگیرندگان با یکدیگر ، با محیط و با وسایل آموزشی مورد توجه قرار می گیرد . (میرزابیگی ، علی ۱۳۸۸ . برنامه ریزی درسی و طرح درس . چ ۳ . ناشر سیطرون)

_ ارزشیابی : ارزشیابی فرایندی است که به منظور تصمیم گیری درباره اینکه فعالیت های آموزشی معلم و کوشش های یادگیری دانش آموزان به نتایج مطلوب انجامیده است ، صورت میگیرد. ارزشیابی در مطالعات برنامه درسی شامل ارزشیابی پیشرفت تحصیلی می باشد. (اسکایرو ۲۰۰۸ . به نقل از مظاهری ، حسن ۱۳۷۳ . شناخت اصول و معیار های برنامه ریزی درسی . مجله رشد معلم . اردیبهشت ماه. شماره ۱۰۱ . ص ۷۰_۷۳)

4. بنویسید برنامه ریزی چه کمکی به معلم می کند .

برنامه ریزی به کار معلمان جهت دهی می دهد ، سبب ایجاد هماهنگی و همکاری بیشتر بین واحد ها ، سبب شفاف سازی فعالیت ها برای تسهیل و تسریع در دستیابی به اهداف مورد نظر می شود .

برنامه ریزی به فعالیت های معلم نظم می دهد و از ایجاد آشفتگی در فعالیت ها جلوگیری می کند . سبب می شود تا معلم اشتباهات کمتری را مرتکب شود ، چراکه فکر کردن به اینکه چه کارهایی انتخاب و چگونه انجام دهد ، باعث می شود تا فعالیت های خود را با دقت انتخاب و برنامه ریزی نماید .

دقت در انتخاب باعث می شود اشتباهات کاهش یافته و احتمال رسیدن به اهداف و موفقیت افزایش یابد و البته در هزینه و انرژی و زمان معلم صرفه جویی می شود .

زهرا دبیرزاده